Het Joodse vraagstuk

wust niet van weten, omdat de goddelijke schepper zijn mensen in het daglicht van dit leven stelde en hun vreugde en zegen wilde zijn, teneinde hier in de historische ruimte zijn naam te verheerlijken. Vandaar die stootkracht en die dili-gentie van de gerichte beperking op het hier en nu, die enerzijds een verarming betekent in zielevermogens, maar anderzijds een verhoging van de levensintensiteit.

Een reeks van geïnspireerde leiders heeft Israël gemaakt tot wat het is geworden. Hij opent met Mozes, het genie, waaraan Israël zijn volksbestaan dankt, en gaat dan voort via de incidentele „richters” naar de „nebiiem” (profeten) van de overgangsperiode tot het koningschap; tenslotte vormen de klassieke profeten het hoogtepunt.

Mozes domineert. Van de omvang en het formaat van deze figuur kunnen we ons slechts bij benadering een voorstelling maken. De historische gegevens zijn intussen relatief rijken kleurig, aangezien de traditie zijn beeld heeft vastgehouden als van de grondlegger van Israels wezen. Het is geen wonder dat men de hele schat van ideeën en organisatorische maatregelen op zijn naam heeft gesteld; de structuur van dit volk is door hem aangegeven. Hij was een visionair, een dichter, een organisator, een vaderlijke vriend, van een priesterlijke zachtmoedigheid, een ingekeerde met zeldzame diepte van ziel, en tevens van een onstuimigheid en drift, die zijn omgeving met duistere angst vervulde. Een hoogbegaafde, die aan het Egyptische hof was opgevoed en volgens overlevering ook in de Egyptische mysteriën was ingewijd, die door solidariteit met zijn stamverwanten in de verdrukking tot de onrust van zijn uitzonderlijke levenstaak werd gevoerd. Hoewel de latere profeten zelfs het Mozaïsche wettische systeem critisch hebben behandeld, zijn ze ten allen tijde aan zijn inspiratie trouw gebleven. Zij hebben Israël telkens aan zijn diepere gronden, aan zijn oorsprongen in de goddelijke bemoeiingen herinnerd.

Die goddelijke bemoeiingen waren manifestaties, veelal van vulcanische aard, vuur, rook, bliksem, aardbeving. Innerlijk en uiterlijk werd nog niet onderscheiden. De concrete verschijningswereld openbaarde de godheid, en de duiding van

59