Het Joodse vraagstuk

Israël, de koningstijd van David en Salomo, was kort van duur, en in zekere zin niet de meest typische tijd. Want de nationale zelfheerlijkheid van een grootmacht zou Israël allerminst in zijn nationaal karakter kunnen typeren. Dit vergt veeleer een zekere wrijving met het andere, zoals het moment van uitverkorenheid iets van ongerijmdheid en verbazing in zich sluit.

Israels nationaal bewustzijn heeft zo reeds van de oudste tijden af een vrij scherpe trek van verbijzondering gedragen. Het wilde niet opgaan in een grotere groep, maar op zichzelf staan, een eigen leven leiden en een eigen karakter hebben. Dat komt ook daarin uit, dat de mythische stof van die oude cultuurwereld, die aan alle volkeren bekend was, bij Israël vrij sterk wordt omgebogen tot voorbereiding voor de eigen afzonderlijke geschiedenis. De kosmogonische mythen zijn ingeschrompeld. De algemeen-kosmische aspecten maken plaats voor het aspect van eigen voorgeschiedenis. Het is niet zo, dat het bijzonder eigene schouwplaats wordt van algemene processen of voorvallen, maar, omgekeerd wordt het algemene steeds beleefd met het oog op het eigen bijzondere. De Judaeo-centrische trek in de wereldbeschouwing is zo sterk, dat universele uitzichten steeds moeite hebben om door te breken. Ze waren er wel en hebben zich versterkt, naarmate de geschiedenis voortging, maar ze moesten altijd de omweg maken over het Israëlitische nationalisme. Om dit nationalisme goed te verstaan, moeten we hier wijzen op het nauwe verband tussen nationaal en religieus leven, juist bij Israël. In het algemeen was dit verband bij alle volken der oudheid levend. Godsdienst was sociale en daarom ook politieke zaak. Geen enkel onderdeel van de volksexistentie was profaan, alles was religieus georganiseerd. En de enkeling was met zijn persoonlijk bestaan in datzelfde geheel ingebed. Zonder góden en goddelijke machten is geen antiek bestaan denkbaar. Een landverhuizing betekende een religieuse crisis; een afsplitsing van het stamverband eveneens. De vastheid en bestendigheid van de nationale orde werd in samenwerking met de hogere machten