Het Joodse vraagstuk

met het Jodendom inzette en de Joods-Christelijke cultuur heeft voortgebracht, is een kleine tweeduizend jaar later uit diezelfde bron een tweede wereldbeweging voortgekomen, de Islam, die met de eerste tal van trekken gemeen heeft. En het is niet uitgesloten dat een derde nieuwe beweging uit de Semitische opwaking, die thans inzet, te verwachten is. Het nabije oosten is een streek, die op het lot en de geschiedenis der volkeren bijzondere invloed heeft gehad.

De Joden zijn daarvan in onze wereld de meest sprekende vertegenwoordigers, doordat ze hun stamwereld indragen in het moderne westerse leven. In zoverre kan men aan het Joodse volk het allerbest bestuderen, van welke aard dat Semitische wezen is, omdat het met zijn zeer scherp gebleven historische physiognomie het verst is doorgestoten tot de hoogste phasen van cultuur. Zeer primitieve resten zijn onder de meest verfijnde cultuurvormen door blijven leven, meer dan wellicht bij enig ander volk ter wereld. Geen volk ook heeft in zijn traditie zo hartstochtelijk vastgehouden aan zijn oorsprongen en deze op zijn hoogtijden met religieuse zin altijd opnieuw gevierd. In dit volk wordt vrijwel niets vergeten.

Toch kunnen we niet zeggen, dat de primitief-Semitische mentaliteit in het Joodse volk op directe wijze doorwerkt. Zelfs reeds toen de bedoelde Hebreeuwse stammen zich aaneensloten tot het volk Israël, was het primitieve niveau achter de rug. Nomaden waren ze niet meer. Herinneringen aan een vroegere aanraking met de grote antieke culturen in Mesopotamië en Egypte klinken ondubbelzinnig door in de oudste traditie. De sagen over de aartsvaders bewaren sporen van een bestaan in Ur der Chaldeën, in Haran in noord-Syrië, tijdelijk reeds in Kanaan en vervolgens enige eeuwen in Egypte. Het is reeds een leven als halfnomaden, boeren en herder van kleinvee dat zich daarin afspiegelt, ook als men de latere meer cultureel-theologische bewerking in aanmerking neemt, die de overgeleverde bronnen vertonen. Men heeft de oersemitische mentaliteit nodig om als tegen een achtergrond het typisch Israëlitische karakter te zien uitkomen. Eigenlijk dient men elk Israëlitisch ge-

53