Het Joodse vraagstuk

hetzij dat de voedselproblemen bepaalde stammen drongen om vaster bestaan te zoeken, hetzij dat een minder beredeneerde drang een familiehoofd naar het rijpere cultuurleven trok. De stroomgebieden van Euphraat en Tigris in het noorden, waar Mesopotamië een krachtige cultuur ontwikkelde, en van de Nijl in het westen met het oude Egypte, vormden de vruchtbare landen, die stoffelijk en geestelijk hogere mogelijkheden boden.

Yan de vijftiende eeuw af hebben stammen van de Aramese groep, waartoe behalve de Hebreen ook de Chaldeën en de Syriërs hoorden, verschillende belangrijke rijken gesticht juist in die cultuurgebieden: de Chaldeën in het zuidelijk deel van Babylonië, dat na de ondergang van Ninevé in 612 uitgegroeid is tot het nieuw-Babylonische of Chaldese wereldrijk; en de Arameërs in noord-Syrië, onder welke staten die van Damascus in de tiende eeuw de machtigste werd. Op gelijke wijze kwamen bepaalde Hebreeuwse stammen tot vestiging in Kanaiin en vormden daar het rijk Israël. De algemene achtergrond is dus die van de Semieten: de meer speciale die van de Hebreen. Deze laatste benaming komt in de voor-exilische literatuur van Israël voor als aanduiding van verwante maar min of meer gedeclasseerde groepen; Israëlieten hadden „Hebreeuwse” slaven. Dit tekent het zelfgevoel van Israël, dat blijkbaar een selectie uit zulke Hebreeuwse stammen was, die boven de anderen was uitgegroeid. Eerst na het exiel neemt Israël die benaming „Hebreeuws” ook voor zichzelf en zijn taal, maar dan bij voorkeur en met speciale trots, vanwege de dan geldende voorliefde voor archaïsche kenmerken. De herinnering aan de overige Hebreeuwse stammen is dan vrijwel uitgewist. In Paulus’ tijd gold een raszuivere „Hebreeuwse” afstamming als kenmerk der echte Joden.

In de wereldgeschiedenis vormen dus de Joden vertegenwoordigers van het Semitische ras, dat door zijn oorspronkelijke ligging tussen Azië en Europa gekenmerkt was als een aparte cultuurmacht, die met oost en west beide verbinding had, maar in geen van beide opging. De Arabische steppe heeft haar eigen betekenis. Behalve de wereldbeweging, die

52