Het Joodse vraagstuk

reld, waarin niet zozeer de macht van bepaalde staten, maar de macht van bepaalde geestelijke visies en wereldbeschouwingen zich deed gelden, en waarin het Jodendom na innerlijke reconstructie met een volkomen eigen karakter is opgetreden. Het was de wereld van het Hellenistische, eerder Perzische en later Romeinse imperium.

Als politieke grootheid wordt met het Jodendom afgerekend, maar als religieus-sociale grootheid leeft het uitermate taai voort. Het terrein heeft zich uitgebreid naar het westen, maar omvat evengoed het oosten tot Perzië toe.

5. De rol die voor het Jodendom overblijft in de beide wereldculturen op religieuse grondslag, die de leiding na de antieke periode hebben overgenomen: Christendom en Islam. Beide zijn kinderen van het Jodendom, maar met vele andere momenten er bij en daarom door het Jodendom als bastaarden beschouwd. Niettemin zijn het de beide vormen waaronder het Joodse element in de wereldgeschiedenis de grootste invloed heeft geoefend.

Het heeft gedurende deze eeuwen slechts een gedulde, vaak zelfs een niet-gedulde existentie kunnen voeren. Toch heeft het zich weten te handhaven en zelfs op bepaalde gebieden een zekere onmisbaarheid weten te ontwikkelen (commercieel) of verdienste gehad als overdrager van antiek erfgoed (Griekse philosophie).

4. De grote verandering kwam pas met de „Aufklarung”, toen een algemeen humanitair beginsel in de samenleving ging domineren. Dit is de periode van de Joodse emancipatie. Het eerst natuurlijk in die landen, waar de ideeën der Verlichting het meest waren doorgedrongen. De vraagstellingen vertonen overeenkomst met die van de Hellenistische tijd, ze zijn universeel-humanistisch van grondslag, maar bedreigd door nawerking van oudere beginselen. De grote vraag is welke rol het moderne Jodendom daarin spelen zal. Meedoen voorzover het hem past en intussen zichzelf handhaven of met zijn eigenaardige bijdrage opgaan in het geheel?

De trieste catastrophe in Duitsland bewijst, dat noch de Duitse Joden noch de Duitsers zelf als geheel rijp waren

49