Het Joodse vraagstuk

van de eigenlijke geschiedenis begint en tot op de dag van heden doorgaat met onverminderde kracht van zijn en beleven, dat tragische moment verdiept. Het wordt er haast exemplarisch door voor mensenleven als zodanig, voor volksleven door alle tijden.

Toch is het Joodse lot niet zomaar aan te zien voor algemeen menselijk lot. Er zijn veel plaatsvaster volkeren, er waren kortstondiger volkeren en waarin niet een dergelijke onrustige geest naar extremen tendeerde. Wel is het Joodse volk een mensenspiegel, waarin telkens herkenning van eigen trekken mogelijk is en waarmee de ontwikkeling van bepaalde levensprocessen kan worden belicht. Heeft ook niet de voortgang van de wereldgeschiedenis zelf een steeds duidelijker dramatisch verloop? Jaagt misschien de mensheid haar eigen doem voor zich uit, wanneer ze de Joden voort jaagt? Is het particuliere van dit volk misschien op een verborgen wijze het algemene en zou het dan niet goed zijn de Joodse geschiedenis zodanig te bestuderen, dat de toeschouwer meeleeft wat daar voor zijn ogen wordt opgevoerd als iets waarin eigen wel en wee is betrokken? Geschiedenis als koele gedesinteresseerde feitenstudie is slechts voorwerk voor de eigenlijke geschiedenis, die allesbehalve gedesinteresseerd is en die de ernst heeft van het existentiële. De geschiedenis van het Joodse levenstype deelt zich vrij gemakkelijk in vier grote perioden;

1.    De wordingsgeschiedenis van het volk Israël in de oude wereld van het nabije oosten, waarin de beide grootmachten Egypte en Babylon de toon aangaven. Het begint met de losmaking van een aantal Hebreeuwse stammen uit de Egyptische soevereiniteit en eindigt met de Babylonische ballingschap. Daartussen ligt zijn geschiedenis als kleine staat in Kanaan, zijn aanraking met de Kanaanitische cultuur en religie, zijn steeds sterkere verwikkeling in de expansieve politiek van de oostelijke rijken.

Deze wordings- en ontwikkelingsgeschiedenis leverde het thema dat als het typisch Joodse moment in de wereldgeschiedenis zou doorklinken.

2.    De nieuwe oriëntering na het exiel in de gewijzigde we-

48