Het Joodse vraagstuk

grove sociale houding de oplettendheid absorbeert. Maar dieper begrip brengt ze onmiddellijk aan de dag. Trouwens de Jood draagt ze sprekend met zich om, leesbaar en herkenbaar in al zijn uitingen, voor wie heeft leren zien.

Voor de Jood zelf is dat alles lang niet altijd bewuste zelfkennis. Hij is ingebed in een traditie vol latente gegevens. Dat hij maar een klein deel paraat bij de hand heeft en bewust beheerst, terwijl een overgroot gedeelte zich ongemerkt aan hem doet gelden, geeft aan het volk als geheel een diepgang, die men bij jongere volkeren mist. Het maakt ook dat het eindeloos bezig kan blijven met het opdiepen van eigen schatten, met het doorleven van zijn grote momenten, met het belichten van het gebeuren dat zich aan hem voltrok. Daaraan is vrijwel geen eind voor de echte Jood; die is traditievast, niet doordat hij in wezen zo conservatief is, maar doordat hij leeft uit het besef van de oneindige creatieve volheid van zijn levensbron. Waar het heden dreigt te verschralen, daar hoeft het verleden maar even te worden geopend en de stroom spoelt overvloed aan. De rekening sluit nooit negatief, hoe erg de ogenblikkelijke toestand ook zijn moge. De geschiedenis heeft aan het Joodse volk een superieure rijkdom verleend boven het gros van zijn omgeving. Alleen de banaliteit van de barre onhistorische geest van een aan het moment overgeleverd geslacht kon dit voorbijzien. Cultuurhistorisch zijn de Europese volkeren beginnelingen vergeleken bij het Joodse; Joden voelen zich soms als iemand, die op oudere leeftijd nog ten slachtoffer valt aan de kinderziekten van zijn omgeving. Hun respect voor al die „jeugdige” vraagstellingen en geestdriften is begrijpelijkerwijze niet altijd zo groot. Daartegenover is hun levenswijsheid meermalen die van de hardgekookte practicus, die het eind van alle dingen gezien heeft en zich houdt aan de onmiddellijke gebruikswaarde van de dingen, wat hem natuurlijk isoleert van het meest wezenlijke streven van hen, die vlak om hem leven.

Als ik nu tracht in een korte historische schets iets vast te leggen van hetgeen we in de verschijning van het Joodse volk op het wereldtoneel aan eigensoortigs en belangrijks