Het Joodse vraagstuk

miek, met uitzuivering van vreemde, storende elementen. Het gevoel gestoord te worden in zijn zelfwording drukt zich uit in dat voorzetsel anti. De symbolische figuur, waarin de Jood voorkomt, is een dubbele figuur, bestaande uit een licht en een donker deel. Het lichte deel is het ideaal van eigen volgroeide volkomenheid, het donkere deel is het tegenwerkende, belagende, ondermijnende. Het lichte deel wordt opgebouwd uit alle positieve momenten uit het volksleven, de nationale glorie, kracht, eenheid, gaafheid. Het donkere deel uit alle negatieve momenten, de ontbinding, zwakheid, verdorvenheid. Het een symboliseert het geloof, het ander het ongeloof; het een het ja, het ander het neen, het een de liefde en de geestdrift, het ander de haat en verlamming. Samen is het steeds het gecompliceerde symbool van de mens, die hoopt tegen wanhoop in en de belofte van nieuwe zinvolle existentie omhelst, terwijl de verijdeling hem honend aangrijnst.

Deze situatie van de tegenwoordige mensheid is eigendom zowel van het bewustzijn als van het onbewuste zieleleven. Men heeft het opgemerkt, beredeneerd, begrepen, geanalyseerd en uitgesproken, op duizend manieren en in alle talen. Het is gemeengoed van ons moderne denken over het leven. Het wordt overgedragen aan de jonge geslachten, die er vroegwijs bij worden. En tegelijk vormt het een bestanddeel van dat diepe onklare besef, die notie die meer een vermoeden en een angst is dan een weten, waar wij met ons bewustzijn niet bij kunnen, maar die niet ophoudt door gestadige infiltratie of door eruptieve krampen ons dagelijks bestaan te beïnvloeden. Het gaat hier dus om problemen van de totale persoonlijkheid in haar collectieve gestalte, zowel om het gedeelte dat boven als om het deel dat onder de drempel van het bewustzijn ligt. Philosophen en dichters hebben er gelijkelijk deel aan. De eerste de beste waarzegster, die hierop ook maar zinspeelt, heeft het bij haar cliënt al gewonnen, want zij spreekt de diepste actuele zorg uit. De innerlijke dynamiek tobt en zwoegt om tegen de uiterlijk dynamische cultuur op te kunnen, en zij lijdt onder haar eigen wormstekigheid.

52