Het Joodse vraagstuk

tieke momenten, wanneer de gemeenschap zich in haar bestaan op een of andere wijze bedreigd voelt, keert zij haar wrevel, haar haat tegen zulk een vreemde groep in haar midden, waarvan het levenscentrum en dus ook het belang blijkbaar niet samenvalt met het eigene. In zulke momenten valt men terug op een populair schema, een standaardopvatting, die elementair opschiet en visie en gedrag bepaalt. Wat in de gewone gang van het leven verdragen wordt, blijkt dan ineens toch niet zonder spanning verdragen te zijn. Er waren onverwerkte bestanddelen, die bepaalde gevoeligheden veroorzaakten en plotseling reacties te voorschijn konden roepen.

Dat alles heeft hier de concrete vormen aangenomen van een beeld, een figuur, met sprekende typische trekken, waarin de voornaamste gevoelens over die ander liggen uitgedrukt: zo is nu eenmaal dè Jood! Dat beeld is inbegrip van de subjectieve waardering, die een bepaalde gemeenschap voor de Joden heeft. Onder dat beeld worden ze waargenomen en dat beeld staat de mensen voor ogen wanneer ze tegenover een Jood hun gedrag bepalen.

In grove trekken ziet dat beeld er uit als volgt: een vreemde indringer, met onbescheiden manieren, steeds op eigen voordeel bedacht, maar altijd soepel en plooibaar zonder ooit zijn oogmerk te verliezen, met sterke sensualiteit, een zeer gedifferentieerd driftleven, waaraan de ander wordt opgeofferd, grote maatschappelijke handigheid, vooral in het commerciële, levendige en snel werkende intelligentie, gemakkelijke vermogens op allerlei gebied, maar zelden diepgaand, ondanks alle uiterlijke aanpassing toch in aard onveranderlijk Joods blijvend, tussen de andere volkeren een onvast element, dat nergens wortelt en ontwrichtend inwerkt op zijn omgeving, in zijn doelstellingen meer profiterend dan constructief, steeds geneigd van plaats te verwisselen als elders meer te behalen is, levend uit een eigen voor anderen ondoorgrondelijke moraal, hooghartig en kruiperig tegelijk, vindingrijk, taai, onuitroeibaar.

Men kan aan deze reeks nog meerdere kenmerken toevoegen, in dezelfde trant gesteld; het beeld is inderdaad grof,

20