Het Joodse vraagstuk

dus de beslissingen vallen over het lot van de enkelen. Er is een collectief Joods lot geschapen en alle maatregelen, die ten opzichte van de Joden zullen worden genomen, kunnen niet anders dan daarmee rekenen. De vraag of zulke collectiva ook uiteindelijk als absoluut beslissend moeien worden aangemerkt blijft hier rusten. Een dergelijke critiek op onze tegenwoordige cultuursituatie zou te ver voeren voor het bestek van deze studie. Genoeg is het te erkennen, dat het Joodse collectivum een realiteit is en zo scherp mogelijk moet worden in het oog gevat om de toestand te beoordelen.

Dat brengt met zich mee dat ik dadelijk van het begin af een zekere afstand moet nemen van de persoon op zichzelf. Wel staan mij onder het schrijven bepaalde mensen, mannen en vrouwen en kinderen van Joodsen bloede, voor ogen; ze verkeren met mij, terwijl ik erover nadenk, wat toch het uitzonderlijke uitmaakt van hun lot en hun wezen, maar de persoonlijke banden, die mij met hen verbinden, treden terug voor de bovenpersoonlijke analyse van hei geheel, waarvan zij deel uitmaken. Om boven incidentele sympathie of antipathie uit te komen moeien we distantie zoeken, het grotere geheel op ons laten inwerken, overzicht en inzicht verwerven. Dat vereist een bredere visie, geestelijke spankracht, hoogheid van denken, onverbiddelijkheid in realisme ten opzichte van de situatie, existentiële ernst in de omgang met een verschijning die meer dan drieduizend jaren heeft bestaan en een markant spoor in de wereldgeschiedenis heeft achtergelaten. Pas als de achtergrond van de Joodse verschijning in haar geheel voor ons leeft, komen de enkele personen die ons nader treden tot hun recht.

Maar al te vaak doen Joden, alsof ze met hun eigenlijke Joodzijn enigszins verlegen zijn en zich daarvan in de omgang zoveel mogelijk zouden willen ontdoen. Niet-Joden verleiden hen meermalen tot zulk een houding door te laten merken, dat ze met het echt Joodse weinig op hebben en iemand liefst ontmoeten zonder daaraan herinnerd te worden. Deze neiging om het Joodse ie overwinnen in de omgang, zou zin hebben wanneer men de menselijke verhoudingen inder-

17