Het Joodse vraagstuk

omgezet, politiek van het allerlaagste allooi, waarover ieder, die het ook maar meemaakte, noodgedwongen als tijdgenoot, van schaamte wegkrimpt. Wel draagt de algemene situatie van onze moderne wereld in haar onpersoonlijke fataliteit deze schuld met een zekere onverschilligheid en velen imiteren haar houding door een wrevelig schouderophalen. Maar betekent dat niet, dat juist de kern van het vraagstuk dan ergens op straat blijft liggen, opzettelijk verloren door ons mensen, die er geen raad mee wisten? En toont de geschiedenis ons niet in het groot en in het klein dat zulke opzettelijk verloren problemen op een ongelegen tijd de voortgang van het leven belemmeren, door zich in vrijwel ongenaakbare explosieven samen te persen? Het tekort aan vermogen om de actuele vraagstukken van samenleving aan te vatten en redelijk te bewerken komt langzamerhand te duur te staan. Als de mensen het op een verantwoordelijke manier niet op tijd doen, zullen de omstandigheden het op wanhopig ongelegen tijden en op een volstrekt catastrophale manier doen. Het niveau van de problemen is ons boven het hoofd gegroeid en toch zijn wij het zelf met elkander, die de stof tot de problemen leveren en die er in op- of ondergang bij zijn betrokken. De gemoedelijkheid, waarmee we toelaten, dat wijzelf ons in probleemvorm boven het hoofd groeien, is een van de ergerlijkste symptomen van defaitisme in onze eeuw. Dat dan een of andere avonturier plotseling de leiding usurpeert en de fataliteit in zijn hand neemt om ze te hanteren zoals een god zijn bliksem, dat valt wel rauw op ons lijf, maar is in wezen geen onvoorziene zaak. Het is het gedrocht, dat de samenleving zelf geteeld heeft en waarin ze haar eigen demonisch geworden nalatigheid kan herkennen.

Uit deze schrik is de hiervolgende studie geboren. Want het onmeedogende herhaalt zich zonder de minste twijfel in steeds gruwelijker vormen, tenzij de geest zich gaat spannen op een nieuwe en roekeloze manier om het niveau te bereiken tot waar de vragen van het menselijk leven gestegen zijn en ze op dat hoogste niveau vol-veran)woordelijk verder te dragen. Problemen behoeven niet opgelost te wor-

15