Het Joodse vraagstuk

men vaststelt, dat op zulke momenten het niet-doen van de noodzakelijke stap aan aftakeling en ontbinding overlevert, zijn dat geen ijdele of grote woorden. Het is de simpele realiteit van de menselijke exsistentie in haar gang; de voortgang is de enige manier om aan de teruggang en ondergang te ontkomen. Bovendien vervult in zulk een transcenderen de geest zijn eigen bestemming, zodat de zin der dingen zich in die werkzaamheid onthult. De tegenkant daarvan is dan, dat wie terugdeinst ook meteen de zin van het bestaan voelt wegdruppelen. Zo gezien is het geen bijkomstige zaak, die ons hier bezighoudt, maar een die de kern van het menszijn raakt.

Wat nu speciaal het Joodse volk betreft stuiten we dus op de vraag in hoeverre het lot van dit volk samenhangt met zijn karakter en op welke manier dit karakter in het licht van de conflicten, die het heeft doorleefd, kan worden verstaan. De Joodse wijze van existeren, het Joodse menszijn moet ons bezighouden, die zeer bijzondere en eigenaardige levensvorm, die zoveel bevreemding en zo sterke affectieve reacties wekt. Door daarop zover mogelijk in te gaan zullen we misschien aan het eind tot enkele practische conclusies komen aangaande de mogelijkheid van samenleven tussen Joden en niet-Joden in de toekomst, zonder dat vernietiging het „verlossende” woord moet zijn.

Mijn bescheiden poging om het probleem te belichten heeft niet de pretentie van een oplossing te willen zijn, zelfs geen volledige analyse. Wel een aanloop tot het laatste. Maar het Joodse volk is als verschijning in de wereldgeschiedenis zo merkwaardig en zo vol van de meest ingrijpende bijzonderheden, dat een zorgvuldige analyse er van een langdurig verkeer met dit volk en zijn wezenlijke problemen vereist. Zolang de resultaten daarvan niet kunnen worden aangeboden, moet ik met deze gebrekkige verkorting volstaan, op gevaar af de dingen onrecht te doen en scheef te trekken. Want de actualiteit van het vraagstuk lijdt geen uitstel. De oorlog had de verbindingen verlamd en elke inmenging, elk overleg zelfs onmogelijk gemaakt. Men had aan Duitse zijde zijn opinie en die werd meedogenloos in practische politiek

14