Het Joodse vraagstuk

Duitse volk tot zulke barbaarse mentaliteit heeft kunnen vervallen. Dit is zelfmisleiding. Mentaliteit is een uitermate gevoelig en beïnvloedbaar iets, als elke psychische realiteit onderhevig aan opvoeding door bewuste leiding en aan alle mogelijke infiltraties uit de situatie, waarin men verkeert. Ze is dus niet constant en in onze tijd worden vele schijnbaar constante grootheden vloeibaar en wisselend. Wij moeten ons opnieuw bezinnen op de krachten die een bepaalde cultuur voeden. Als men op de mensen in wil werken dient men besef te hebben van hun bronnen en de mate, waarin die worden bedreigd, vergiftigd of verstopt. De mentaliteit van een volk of van een werelddeel is de vrucht van een langdurig historisch proces, waarin de omstandigheden en gebeurtenissen hebben ingewerkt op die bepaalde mensengroep; maar tegelijk heeft die groep alles op eigen manier beleefd en omgezet in psychische groei.

Dit nu geldt evengoed van de mentaliteit, die het Joodse volk kenmerkt. Ook deze is vrucht van eeuwenlange existentie in een wereld, die door tal van lotgevallen is heengegaan en zich in het leven heeft ingericht. Het is een dwaasheid te spreken van een constante Joodse mentaliteit, die vast zou liggen in het biologisch gegeven van eenmaal. Er is grote variëteit binnen het Jodendom, zowel wanneer men een langsdoorsnede maakt door de geschiedenis, als wanneer men een dwarsdoorsnede maakt door het wereld-jodendom van deze tijd. Klimaat, sociale structuur, wedervaren heeft er op ingewerkt en differentiatie teweeggebracht.

Het merkwaardige phenomeen, dat desondanks altijd en overal het herkenbare Joodse karakter is gebleven, vormt een van de meest boeiende problemen van de collectieve psychologie. Het leidt ook tot philosophische en theologische beschouwingen van fundamentele aard.

Het is derhalve geen gemakkelijk vraagstuk dat ons hier bezig zal houden, men mag wel zeggen: het is een van de neteligste die er zijn. Toch staat het niet geheel op zichzelf. Het is in zekere zin exemplarisch voor een aantal problemen, die de internationale samenleving van deze Tijd te ver-

12