Het Joodse vraagstuk

waanzinnige of houden ze betekenis als gegevens, die iets bevatten en ontdekken dat bijdraagt tot de zin van hetgeen de mensheid in dit ogenblik beleeft?

We kunnen deze en dergelijke vragen niet vermijden of smoren, ook al zullen we niet in staat zijn een afdoend antwoord te geven. De toestand is te ernstig om het beleid over te laten aan het onverantwoordelijke spel van leuze en anti-leuze of aan de sympathie en antipathie voor bepaalde Joodse figuren, die men ontmoet heeft. En bij gebeurtenissen als de anti-Jood.se actie van de laatste jaren is de factor van het toeval of de voorbijgaande coïncidentie reeds van te voren vrijwel uit te schakelen. We mogen niet rusten, voordat ze hun betekenis onthullen. Want ook al nemen zulke gebeurtenissen het karakter aan van natuurcatastrophen, ze zijn en blijven menselijke handelingen en stellen ons dus voor het probleem van de historische concrete mens van onze tijd. Het is soms zo beklemmend dat men het verder onderzoek en de ernstige bezinning maar staakt en de leiding maar overlaat aan de practicanten van het ogenblik; maar in de grond is het collectief samenleven het enige probleem, dat wel en wee van de tegenwoordige mensheid insluit en dat dus als een onverbiddelijke eis voor ons staat. Van dit uni-verseel-menselijke probleem is het Joodse vraagstuk een deel; bijgevolg deelt het ook in zijn diepere actualiteit.

Men is er namelijk niet af door te menen, dat hier in hoofdzaak ontspoorden en psychopathen in actie zijn geweest. Een Joods psychiater, die hei leven in een concentratiekamp meer dan een jaar lang zelf had ondergaan, schreef terecht, dat de sadistische houding tegenover de Joden niet met het begrip pathologisch kan worden afgedaan. Het is de mentaliteit, de culturele phase. die zulke barbarij verklaren moet, want de mensen zijn niet zo maar abnormaal te noemen en blijven dus met ons allen vergelijkbaar. Dit is eigenlijk het ernstigste van alles, want het onthult de culturele labiliteit van onze wereld. En het blijkt, dat dan allerlei mogelijk wordt, dat men in zijn gevoel en gedachte voor volstrekt onmogelijk had gehouden.

Ik geloof zelfs dat het onjuist is te menen dat alleen het

11