Prof. TREUB's critiek op de sociaal-demokratie en het economisch standpunt der Vrijz.-demokratische partij

kwam tot het schrikbarende resultaat, dat van de 5617 handwerkers, dus 61 proc. het inkomen minder bedraagt dan 1250 mark. (Bravo! beweging). Dat heeft zelfs mij nog ten zeerste verrast. Het merkwaardigste is wel, dat Bernstein, nog voor korten tijd precies dezelfde denkbeelden verkondigde, als ik heden hier doe. Dat Bernstein van meening veranderd is, bestrijdt hij wel is waar zelve niet; maar houd het mij ten goede: wanneer een man, van wetenschappelijke beteekenis op grond van dezelfde feiten, in naar verhouding korten tijd van meening in, precies tegenovergestelden zin veranderen kan, dan staat daar iemands verstand van stil. (Zeer juist!) Die verandering van Bernstein dateert w^Tel-is-w^Taar niet van vandaag, doch ook het vorige congres te Stuttgart was zijn dag van Damascus niet, reeds daarvoor schreef hij zijne serie-artikelen in de „Neue Zeit”: de „problemen van het socialisme.” Maar nog in November van 1896 schreef hij in de „Neue Zeit” in een artikel: over de „uitkomsten der bedrijfstelling” van 1895, het volgende:

„Neemt men in aanmerking de beduidende verschuiving in de arbeidsdeelneming naar bedrijfsgroepen, houdt men bovendien het feit in het oog, dat de produktiviteit van den arbeid in de grootbedrijven het sterkst gestegen is, dan moet men verklaren: dat reeds heden ^SU, van de produktie in Duitschland 'behoort tot het kapitalistisch groot-bedrijf.” (Bravo). „Dit feit, zoo vervolgt Bernstein hier,” „wordt door 1000 kleinigheden ontsluierd,” maar „aan zijne juistheid is geen twijfel meer mogelijk”; een jaar na dato, is er bij hem niets dan twijfel aan!

Een nationaal-liberaal blad, als de „Ulmer-Zeitung” een conservatief-agrarisch orgaan als de „Kreuzzeitung”, beiden trokken dezelfde conclusies omtrent de concen