Karl Marx en zijne voorgangers

209 —

anders wordt hij een slaaf en wordt hij, van een warenbezitter zelve een waar, gelijk de arbeiders, in de samenleving van de grieksche en romeinsche oudheid dat waren.

Nog een andere voorwaarde moet vervuld zijn. Een gebruiks-nuttigheid, moet geen gebruikswaarde hebben voor zijnen bezitter. De arbeider die de beschikking heeft over de produktiemiddele n, verkoopt niet zijn arbeidskracht, maar zijn arbeidspro-dukt. De van zijn productiemiddelen, van grond en den bodem ge-scheidene arbeider evenwel, heeft alleen zgn arbeidskracht om ter markt te brengen. Daar vindt hij den ondernemer, die haar koopt of huurt.

De waarde dezer waar, arbeidskracht, wordt eveneens bepaald door de ter harer voortbrenging en wedervoortbrenging maat-schappelijk-noodwendige hoeveelheid arbeidstijd. Het bestaan van de arbeidskracht, heeft natuurlijk tot voorwaarde, het bestaan en de voortplanting van den arbeider. Dit bestaan is neêrgelegd en wordt verstoffelijkt, in een zekere som van levensmiddelen, die de arbeider daartoe noodig heeft. Deze laatste verschilt ook alweder naar tijd en oord. Maar ook kunnen hier nog bovendien allerlei geestelijke redenen in het spel zijn. „In tegenstelling tot die van andere waren, „zegt Marx zeer duidelijk, „bevat (dus) de waardebepaling der arbeidskracht, een historisch en een moreel element.” Het geestelijk niveau van den arbeider, de ontwikkelingshoogte van zijne organisatie enz., vormen die elementen.

I Maar ook zijn onder de produktiekosten der arbeidskracht te / rekenen, de kosten benoodigd voor leertijd, in eene bepaalde tak I van arbeid. Deze laatsten worden natuurlijk minder, naarmate de arbeid meer en meer een machinale wordt.

Al deze gronden bewerken, dat de waarde van de arbeidskracht, van eene bepaalde arbeidersklasse, in een bepaald land levend en in een bepaald tijdstip, eene bepaalde grootte is.

Men moet nadrukkelijk in ’t oog houden, dat hier sprake is van de waarde van de arbeidskracht en niet van haren prijs. De laatste toch, wordt uitgedrukt in het arbeidsloon, het reële geldloon, dat de arbeider, krachtens zijne overeenkomst met den kapitalist van dezen bekomt, na gedanen arbeid. Marx wijst erop, dat de beschouwingswijze der burgerlijke economie, krachtens welke de ondernemer den arbeider zijn loon vóórschiet, omdat hij hem betaalt, alvorens het produkt verkocht is, eene verkeerde voorstelling van zaken is, die met de werkelijke economische verhoudingen in strijd is. Onder het huidige systeem, riskeeren niet alleen de arbeiders hun loon, maar zijn zij ook gedwongen op

14