Karl Marx en zijne voorgangers

regeeringen als volken, heilzaamste manier is tot stand te brengen.”    ✓

Natuurlijk had de „Heilige__Alljantie”« geen ooren naar Owen’s voorstellen, evenmin als zij dit” had, naar die van de Saint-Simon of Charles Fourier, die zich tot haar wendden.

* *

*

Wat de arbeidersbeweging in Engeland betreft, is O wen wel de eenige econoom van zijnen tijd geweest, die de beteekenis van de Trades-Unions voor de positie van den arbeid tegenover die van het kapitaal, heeft begrepen. In den tijd van Owen, was er niet één staathuishoudkundige van naam, die niet in de individueele vrijheid het hoogste heil van de menschheid en voor de nijverheid, van het allervoornaamste gewicht achtte.

Owen trachtte de Trades-Unions dienstbaar te maken aan zijne algemeene plannen, tot hervorming van den arbeid. Door middel van de algemeene Vakbond der Engelsche arbeiders trachtte liij dat te doen. Hij streefde hiermede, in den grond der zaak een denkbeeld na, dat aan de besten onder de Engelsche Trades-Unions-mannen steeds heeft voor den geest gestaan, maar tot op den huidigen dag, nog niet verwezenlijkt is. A- .    *■' <.■

In September 1833 hield Owen een toespraak op het Congres der „Builde r s-U n i o n”, waarin hij de stelling ontwikkelde, dat de arbeid de bron is van alle rijkdom en dat die rijkdom voor de voortbrengers kon behouden blijven door een wereld-verbond van de voortbrengende klassen. De stichting van een „Algemeenen Bond van de voortbrengende klassen” in 1834, was het gevolg van de Owensche agitatie. Hij werd gevolgd door die der „ Grand National Consolidated Trades- Unions^,’_! die meerdere invloed had dan de eerstgenoemde, en welker agitatie en propaganda, zelfs, nadat hij zelve niet meer bestond, van grooten invloed is geweest op de denkbeelden van de vakver-eenigingsmannen in Engeland. Het Owensche socialisme heeft in Engeland lange jaren eene krachtige school gevormd, onder arbeiders, zoowel als onder intellektueelen.

Tot Owen’s beste scholieren kan William Thompson worden gerekend, die, grondiger econoom, dan hij, vooral de theorieën uitwerkte en ze propageerde.

Den 17en November 1858 blies Owen, als een zwakke en op het laatst geheel hulpelooze grijsaard, den laatsten adem uit. Zijn laatste woorden waren, schrijft zijn zoon: „De verlossing is gekomen!” Zij was dit inderdaad voor den man, die