En toch leefden wij

het leven was beroofd door een hartaanval, zoals ons kinderen was gezegd, maar door eigen hand.

Op woensdag 13 oktober 1937 verlieten wij, mijn moeder en wij drie zussen (geboren in 1921, 1923, 1927) onder begeleiding van moeders zuster, tante Else, halsoverkop Keulen om ons bij mijn nietsvermoedende vader in Amsterdam te voegen. Vader verbleef daar al sinds begin september om onze immigratie naar Nederland voor te bereiden. Hij was sinds jaren commercieel medewerker bij Lissauer & Co, maatschappij voor ertsen en metalen, in Keulen. De firma had sinds 1923 een filiaal in Amsterdam, door mijn vader zelf opgericht (mijn middelste zuster Ruth is dan ook in Amsterdam geboren), zodat wij de mogelijkheid hadden Hitler-Duitsland nog op tijd te ontvluchten met behoud van ons levensonderhoud. Nu had moeder ‘out of the blue’ een oproep gekregen om haar paspoort binnen een week bij de politie in te leveren (waarvan de gevolgen niet te overzien waren). Na uitputtend beraad van haar met onze advocaat nog diezelfde dag vertrokken wij binnen 36 uur naar Nederland.

Volgend op de inval van de Duitsers in Nederland op 10 mei 1940 en de capitulatie van Nederland op 14 mei overwogen mijn ouders zoals zovelen, vooral Joden, Nederland te ontvluchten. Ons gezin, bestaande uit mijn beide grootmoeders - na de Kristallnacht (9 november 1938) in Duitsland door mijn ouders zo snel mogelijk naar Nederland gehaald - mijn ouders en ons drieën, zou samen met een toen nog ongetrouwde vriend/collega van mijn vader met een taxi trachten IJmuiden te bereiken om vandaar naar Engeland over te steken. Uit angst voor de gevaren van de vluchtroute - i.e. beschietingen van de kustwaarts vluchtenden door de Duitsers, waarvan de geruchten niet van de lucht waren - besloten wij te blijven.

In de nacht van 30 op 31 maart 1943 werden wij allen, inclusief vaders moeder, 87 jaar oud, en moeders moeder, 77 jaar oud, afgevoerd naar de Hollandsche Schouwburg op de Plantage Middenlaan, verzamelplaats van voor de vernietigingskampen