En toch leefden wij

Zo beheerde zij ook de schaarse snoepbonnen van haarzelf en de kinderen (kinderen kregen meer snoep toegewezen dan volwassenen). In haar eentje kocht zij de zoetigheid in en borg die thuisgekomen achter slot en grendel in haar privédomein.

Te harer tijd en mondjesmaat onthaalde zij dan de jongens erop. Wij verdachten haar er zelfs van dat zij het merendeel van het lekkers in reclusie verorberde.

In die beginperiode van ons onderduiken wachtten wij vol ongeduld op Jo’s komst. Hij bracht ons bonkaarten (die wij op onze gefingeerde persoonsbewijzen niet konden krijgen. De bonkaarten voor het onderduikcircuit werden ‘achterover-gedrukt’). Hij bracht ons nieuws. Hij bracht ons hoop.

Hoe prettig het ook was samen te zijn met mijn zus, ik verlangde naar een ‘eigen’ plek (anders dan de te smalle, te korte zitbank in Jenny’s huiskamer), een eigen hoek, maar vooral naar een blijvende stee.

Tot Jo op een dag met een verrassing kwam.

Kort nadat Ruth en ik door Jo’s bemiddeling op 16 mei 1943 in Den Haag waren ondergedoken, hadden hij en zijn vrouw Agaath mijn oudste, getrouwde zuster Eva tijdelijk als Marijke in huis genomen, omdat het voor Joden steeds hachelijker werd om ‘bovengronds’ te blijven.

*1

Hij was erin geslaagd Marijke bij Jan en Greet, vrienden van hen uit de AJC (Arbeiders Jeugd Centrale, jeugdorganisatie van de SDAP: Sociaal-democratische Arbeiderspartij 1894-1946, opgegaan in de PvdA), onder te brengen. Daarom kon ik nu in Marijke’s plaats tijdelijk bij hen in Amstelveen komen. Dat zou Jenny na de afgelopen twee maanden ontlasten en het voor hem wat eenvoudiger maken om een voor mij geschikt verblijf te vinden. Het leek mij geweldig. Zij waren geen vreemden meer voor mij. Voor Jo had ik thuis al sympathie opgevat.

Vanaf oktober 1942 tot maart 1943 had Jo Vis ons bijna maandelijks in de Hacquartstraat in Amsterdam-Zuid opgezocht om de correspondentie tussen mijn vriendin Hertha W., nu Len