Prometheus

INLEIDING

1

Het is vrijwel een wet in de literatuur, dat die geschriften, waaraan de auteur meer ten koste legt dan zijn tot leestrommelmateriaal verwerkte fantasie, zich slechts met moeite en eerst na jaren een weg banen naar de lezers, voor wie zij geschreven werden. Dit verschijnsel brengt met zich mee, dat de schrijvers van die ,,met bloed geschreven" boeken doorgaans lange tijd in de schaduw blijven van hun collega's, die de boekenmarkt bedienen. Zij doen denken aan een bepaald soort dichters, die, volgens Rilke, in het donker rijpen, terwijl anderen bloeien en mooi zijn in de zon.

Men raakt eerst goed overtuigd van de macht van deze wet, indien men haar ziet toegepast op een auteur, die beide soorten boeken geschreven heeft, de ,,mooie" boeken, die dadelijk gelezen worden en de ,,donkere" boeken, waarvoor het publiek evenzeer moet rijpen als eens de auteur. Deze ,,dubbele" schrijvers zijn tegelijkertijd miskend en beroemd, zij worden gelezen en moeten toch telkens opnieuw worden ontdekt. Naarmate de belangstelling voor hun leestrommel-producten afneemt, krijgen hun onpopulaire geschriften een grotere kans. En op het ogenblik, dat de veelgelezen auteur begint te verouderen, is het nodig, zijn miskende dubbelganger opnieuw aan het publiek te presenteren. Als de vraag naar zijn goed verkochte romans gaat luwen, ontstaat een mysterieuze belangstelling voor zijn nooit gelezen boek.

Zo een ,,dubbele" auteur is Carry van Bruggen. Zo een nooit gelezen boek is Prometheiu. Het essay, dat deze naam draagt, had bij zijn verschijning in 1919 slechts een succès d'estime. Toen men, ongeveer 25 jaar later, naar het boek begon te vragen, was het niet meer verkrijgbaar: het onverkochte restant van de eerste druk was reeds jaren geleden tot pakpapier verwerkt. En zo verschijnt thans een nieuwe druk. Boek en publiek, die elkaar bij het eerste rendez-vous hadden gemist, worden opnieuw in de gelegenheid gesteld elkaar te ontmoeten.

2

Op 1 Januari 1881 werden in het gezin van de gazan (voorzanger) De Haan van de kleine joodse gemeente te Smilde tweelingen geboren: een jongen, Jacob Israël, en een meisje, Caroline. De jeugdherinneringen van Carry, waaraan zij verschillende boeken heeft gewijd"), hebben betrekking

^־) In de Sckaduw (1907), Breischooltje (1910), De Verlatene (1910), Heieen (1913), Het Joodje (1914), Van een Kind (1918), Het Huisje aan de Sloot (1921).

VII