Prometheus

een onoverkomelijkheid, en wel in beide gevallen hetzelfde. De laatst overgebleven ,,oud-strijder" is nog steeds lid van een in de herinnering der levenden voortbestaande collectiviteit. Ook waar de maatschappelijke onderscheidingen schijnbaar de belooning zijn van persoonlijke verdiensten, zijn ze dat alleen, voor zoover die verdiensten bijdragen tot den bloei en het bestaan van de collectiviteit op uniformen, dogmatieken grondslag. Vandaar, dat de distinctie-middelen van allerlei aard, die men kortweg als ,,ceremonieel" kan samenvatten, de grootste plaats innemen in negerstaten en dergelijke samenlevingen, waar de persoonlijkheid zich niet kan laten gelden, waar de persoonlijkheid nog maar alleen bestaat als deel eener collectiviteit — zooals bijvoorbeeld in de Engelsche aristocratie, laat ons zeggen: voor den oorlog. Wie zich de beschrijving van de laatste Engelsche koningskroning herinnert, zal moeten erkennen, dat de daarbij gevolgde ,,etikette" in niets verschilt van Kaffer-ceremonieel. Angstvallig in stand gehouden familie-gebruiken — dikwijls zonder eenigen geestelijken inhoud, j acht-gebruiken, steeds zonder geestelijken inhoud, wettelijke bepalingen op kleederdrachten, voorrechten en privilegiën, waaraan vaak niet het geringste voordeel verbonden is, zijn uitvloeisels van dezelfde tendentie: de persoonlijkheid op alle wijzen de gelegenheid geven zich te onderscheiden, zonder dat dat ,,onderscheiden" tot een werkelijk onderscheiden (= criti-seeren = opheffen) aanleiding geeft. De volmaakte, bijkans plechtige, innerlijk-oprechte ernst, waarmee volwassen en verstandige menschen van alle landen en van alle tijden, waarin het collectiviteitsgevoel het persoonlijk gevoel overheerscht, opgaan in en hechten aan al dat ceremonieel, maakt dan ook onmiddellijk plaats voor den baldadigsten spot, zoodra, in het eeuwig rhythme, de eeuwige wenteling, de verhoudingen veranderen — waaruit echter volstrekt niet tot de persoonlijke superioriteit van eiken spotter met, boven eiken aanhanger van maatschappelijk ceremonieel behoeft te worden geconcludeerd.

Het is dus alsof ,,de maatschappij" tot hare leden zegt: weest niet excentriek, en ik zal zorgen, dat ge niet commun behoeft te zijn — dat is: zoekt u niet te onderscheiden door uw persoonlijk inzicht te doen gelden tegenover de voorgeschreven uniformi

32