Prometheus

om het leven te zien, niet als een plicht of een verantwoordelijkheid, niet als een straf of een kostbaar loon, maar als een experiment en een avontuur? V/ij delen deze verdenking met de nazi's die ervoor boeten zullen. Wat ons van deze mede-beklaagden onderscheidt, is, neem ik aan, dat wij missen hun wreedheid, hun platheid, hun machtswellust, hun leedvermaak, hun knecht-van-Cornwall-mentaliteit. Maar wat wij met hen delen, is de overtuiging, dat wij dit leven, dit ene leven willen leiden op onze voorwaarden, met onze inzet en met onze hoop. Wat wij met hen delen, is het verlangen aan het leven een nieuwe zin te geven; die niet nationaal-socialisme zal heten en ook niet, als het van ons afhangt, existentialisme, maar die het voorlopig zonder naam zal moeten doen, als hij werkelijk meer zal zijn dan een mode van de dag.

8

Dit streven naar een nieuwe zin van het menselijk leven is de laatste neiging, die wij van Prometheus hebben bewaard: ook nadat hij onmogelijk is geworden, wil hij het vuur nog van de hemel stelen; ook nadat hij bewezen heeft, dat er geen hemel is en geen vuur en geen Prometheus. De wanhoop over het verloren gaan van de grondvesten van de moraal kan worden beheerst of gesublimeerd, of zelfs geheel verdwijnen, als onze organen zich hebben aangepast aan de nieuwe situatie. Maar de wanhoop van Prometheus, die in het geven van een nieuwe zin aan de mens, zich zelf opheft, ,,officieel" wordt, Zeus wordt, wetgever in plaats van rebel, is niet weg te denken uit het bestaan van een bewuste, intellectuele Prometheus.

Dit is de positie van Carry van Bruggen. Haar Prometheus is tragisch, is een onoplosbaarheid, omdat hij hangt tussen de rebellie en de wetgeving, omdat hij zich bevindt op het nihilistische, dode punt, met de vernieling, de ontbinding achter zich en de vervulling vóór zich. Dit nihilistische punt is de onmogelijke positie, is de typisch Prometheïsche wanhoop, die de wanhoop was van Carry van Bruggen. De onoplosbaarheid van haar probleem was haar eigen ,,onoplosbaarheid". ^Vie dit dodelijke dilemma uit de argumentatie niet kan volgen, hem zal toch het accent van spanning, van fataliteit niet ontgaan, dat dit boek kenmerkt, in al zijn uitvoerigheid en omwegen eigen blijft tot het bittere einde. En wie nog nader bewijs nodig mocht hebben, zij verwezen naar de geestesziekte, die het leven van de schrijfster afsloot en die de laatste verwerking was van haar wanhopig probleem. ,,De troost van het Begrip", waarvan Annie Romein spreekt, die door het temperament van Carry van Bruggen niet zou zijn aanvaard, heeft voor haar nooit

XVIII