Hedendaags fetisjisme

men met Hegel zeggen: ‘Wat de historie ons leert is voornamelijk dit, dat de mensen niets van de historie leren.’

Twintigduizend mystificaties zullen er niets aan veranderen. ‘Hoe word ik in drie maanden literair essayist en kunsthistoricus?’ Prent u de ezelsbruggetjes der antropo-psycholo-gie in het hoofd en schaf u de stambomen van de objecten uwer belangstelling aan.

En deze tot in het maniakale doorgedreven rage om alles wat iemand is en doet, elke trek en elk gebaar schier automatisch uit zijn ‘volksaard’ en ‘bloedmenging’ (of sekse, maar dat is hier niet aan de orde) te verklaren, vertoont zich hier duidelijk als de povere spotvorm van het wezenlijke, in wezenlijk begrip, veralgemenen van het bijzondere. Het is als zodanig het resultaat van de strijd tussen Rede en Levensdrift. De immanente voorkeur voor het redelijke inspireert de drang naar verklaring (synthese) doch de Levensdrift belet tot de wezenlijke synthese (die opheffing zou zijn) te komen. En het resultaat: de absurde verklaring, de onwaarachtige groepering.

Van deze geest is de gangbare cultuurgeschiedenis doortrokken. Dit bedenke men wel, eer men zich van de vervanging der politieke historie door de cultuurhistorie in het onderwijs al te veel belooft. Ook hier heeft het kritiekloos overnemen der gangbare, ongegronde groeperingen, het ten onrechte

2. Uit eigen ervaring herinner ik mij een kunstcriticus (een academisch gevormd man-van-smaak uit de school van Carel Vosmaer) die echter ter onzaliger ure de mening had opgevat dat Oedipus van Sophokles, doch Antigone van Shakespeare was en die nu allerlei karakteristieke klassiek-Griekse en Re-naissance-Engelse trekken in de beide kunstwerken ontdekte, met als conclusie dat de ‘zwaan van de Avon’ het toch nog won van de Griekse-weet-ik-veel.

Ik denk ook aan het goedkope frasetje, dat na Bollands laatste, sensationele openbare optreden hier en daar werd gehoord: dat er tenslotte toch de autodidact van geringe afkomst in te voorschijn kwam. Buitengewoon scherpzinnig, vooral als men alles weet van iemands afkomst en opleiding!

7*