Hedendaags fetisjisme

hetwelk met intelligentie niets uit te staan heeft, het kudde-vernuft dat ze delen met mieren, bijen en bevers —, doch het vermogen tot oordelen ontspringt uit een andere bron, die der kritische onderscheiding, der zelf-onderscheiding.

Doch dit onderscheid tussen stellend kudde-vernuft, dat zich tot de persoonlijkheid verhoudt als de evenzeer ‘vernuftig’ te noemen structuur van de organen, — en opheffende individuele intelligentie, die zich tot de persoonlijkheid verhoudt zoals de kunst die iemand creëert—, dit onderscheid kan niet worden gemaakt en wordt dan ook niet gemaakt, zolang men niet inziet, dat de ‘moderne Staat’ niet wezenlijk verschilt van de primitieve Kudde, omdat elke collectiviteit als zodanig dat primitieve collectief-organisme is, waarin de persoonlijkheid evenmin geldt als in de bijenkorf.

Verwarring en teleurstelling moeten volgen, wanneer men, zoals Wundt uitdrukkelijk doet, en Spencer onbewust, de maatschappelijke organisatie toeschrijft aan het zelfstandig inzicht van individuen, van wie men nu ook, doch tevergeefs, een zekere algemene redelijkheid verwacht. Ziet men dan voortdurend in rechtspraak, godsdienst, onderwijs, politiek dier organisaties het ongerechtigde en het ongerijmde te voorschijn komen, dan moet men wel tot ongegronde voorspellingen, ongemotiveerde beschuldigingen en verwrongen hypothesen zijn toevlucht nemen, om tegen alles in ‘de Staat’ te kunnen blijven idealiseren. Hoe ongelooflijk sterk het vanzelfspre-kendheidsgevoel werkt, ook in iemand die a. h. w. ervoor is gaan zitten, om anderen tegen de inblazingen ervan te waarschuwen, toont ons het leerzame voorbeeld van Spencer.

In zijn ijver, om er zijn lezers van te doordringen, dat men los van vooroordelen moet (trachten te) zijn en zijn eigen instincten leren doorgronden om tot enig begrip, bijzonderlijk van sociale aangelegenheden, te komen, noemt Spencer, en zeer terecht, ook de eerbied voor ‘het Gezag’ als een belangrijke verwarrende factor.

‘How loyalty affects judgment, we see on contemplating men’s perverted estimates of rules, and the resulting perver-sions of history.’

‘The feeling excited bv cmbodied power, makes it almost

55