Verdediging van het Westen

hoogtepunt (dc Joodse profeten) in een tijd van bedrangenis. Haar grootste geografische uitbreiding is het Perzische rijk, dat geen geestelijk hoogtepunt vormt. Doch als later de druk van Hellas en Rome begint, ontstaan dc Psalmen, het Nieuwe Testament, nieuwe hoogtepunten.

Er zijn echter ook gevallen van uitbreiding zonder dat ontbinding optreedt; b.v. de eerste Helleense koloniale expansie, of de expansie der Wcst-Europese beschaving naar het Oosten (Pruisen, Hongarije) of die van de Orthodoxe beschaving naar de Kaukasus. Geografische expansie wordt vergemakkelijkt door de ontbinding van een beschaving. Als deze zich ontbindt in economische, technische, politieke, culturele elementen, kan één of meer dezer elementen door een andere beschaving worden overgenomen, zonder dat de overnemer het gevoel heeft de andere beschaving over te nemen. Hij neemt een geweer uit Engeland, maar niet de Constitutie, of een geweer en de constitutie, maar niet dc diepere maatschappelijke gewoonten die zorgen dat de constitutie en de geweren geen ongelukken veroorzaken. Zolang een beschaving nog in kracht is, treedt ze op als een geheel, is ze harmonisch.

Als kenmerken van ontbinding kan men zien het streven naar het kolossale: de Pyramiden zijn dc eerste ondcrgangsvcrschijnselen der Egyptische beschaving. Men vergelijke dc Griekse kunst met de Hellenistische of de Romeinse. Ondergang is gekenmerkt door het besteden van geweldige hoeveelheden vitale energie voor het materiële, als een soort minderwaardigheidscomplex ontstaan door het gevoel van een geestelijk tekort.

XIV

Is de opvatting dan juist, dat een toenemende beheersing der fysieke omgeving, een groei der techniek, het kenmerk is van sociale vooruitgang. De Westerse opvatting is zo: wc zijn van het stenen tijdperk tot het machinetijdperk geklommen.

Toynbce heeft vele bezwaren tegen deze opvatting. Ze is in de eerste plaats een te typisch product van onze eigen beschaving en onze eigen tijd. Bovendien kennen we uit het verleden voornamelijk instrumenten, geen psychische toestanden die nu eenmaal niet bewaard kunnen blijven. Instellingen en gevoelens uit praehisto-rische tijden zijn belangrijker dan de techniek, maar ze zijn niet tastbaar, en we richten ons dus in de geschiedschrijving naar het voorhanden materiaal. Dat de technische opvatting gemakkelijk leidt tot de opvatting van groei in één onafgebroken lijn en van

83