Verdediging van het Westen

DE INTELLECTUELEN EN DE WESTERSE BESCHAVING²)

„Het Evangelie van Thomas”, zo noemden sommige tijdgenoten van Renan diens Leven van Jezus, daarmee te kennen gevend dat ze dit boek, dat toen door den gemiddelden intellectueel als een ongodistisch pamflet beschouwd werd, in wezen een Christelijk en religieus boek achtten, een evangelie, zij het dan ook van den altijd twijfelenden apostel. En ze hadden tot op grote hoogte gelijk, want Renan was in de grond van de zaak een religieus man, levend van uit de Christelijke traditie, een Christen dus, ofschoon geen officieel Christen meer.

Kan men, op soortgelijke wijze doorredenerend, en daarbij als vanzelfsprekend aannemend, dat een Renan van onze tijd een opvatting van het Christendom moet hebben die Renan en zijn vrienden bleek om de neus zou hebben doen worden, ook Menno ter Braaks boek Van oude en nieuwe Christenen nog als een Christelijk geschrift beschouwen, als het evangelie van een super-Thomas, en kan men Ter Braak waarlijk nog zien als een der nieuwe, der laatste, Christenen?

Is het antwoord op deze vraag werkelijk van belang? Doet het er iets toe of beredeneerd kan worden dat wij allen, hier in deze hoek van de wereld, op de een of andere manier een klap van de Christelijke molen te pakken hebben, of we ons nu al Rooms of Protestant, religieus of atheïst, socialist of fascist of hoe dan ook noemen? Natuurlijk, het is altijd aardiger de dingen bij de juiste dan bij de verkeerde naam te noemen, het is minder slordig en rommelig, het kan wellicht de een of andere verwarring voorkomen, het is dus wetenschappelijker en practischer woorden, begrippen en feiten scherp te scheiden en te onderscheiden; en indien het waar zou zijn dat Ter Braak met het woord „Christenen” aan het knoeien was gegaan, indien het waar was dat hij dit woord gebruikte om er richtingen en mensen mee aan te duiden die volgens de regelen van een nauwkeurige begripsbepaling niet meer zo genoemd mogen worden, dan zou dat, vooral voor Iemand als Ter Braak, die zo veel en zo nadrukkelijk gefulmineerd heeft tegen het geknoei met woorden, lang niet netjes zijn. En het zou dan de moeite waard

¹) Naar aanleiding van: Menno ter Braak, Van oude en nieuwe Christenen. 1937.

40