Isaäc de Fuentes

handeling heeft plaats gehad, of erkent U daarnaast ook nog de hoge geestelijke waarde van het heldenfeit?’

Davidson kijkt zijn gast scherp aan en strijkt uitdagend over zijn puntbaardje. De Fuentes denkt na; hij speelt dan meestal met een voorwerp, dat binnen zijn bereik is; nu een tafelmesje. Hij keert het om en om, tikt dan scherp op de rand van zijn bord en antwoordt nadenkend: ‘Vele schakeringen van heldenfeiten dwarrelen door mijn geest, maar wanneer ik mij nog eens bezin, blijft mijn antwoord zoals het was. Er rest een reeks doden en vernielingen en de doden zijn veelal deerlijk verminkt. En er is nog iets, dat in mijn herinnering blijft; het besef, dat de staat, belichaamd in zijn beambten, nagenoeg geen profijt en lering trekt uit deze bloedoffers, ze gevoelloos aanvaardt zonder er acht op te slaan en, erger nog, ze verkwanselt voor vermeende voordeeltjes. Nee, mijnheer Davidson, de helden sterven voor niets. Napoleon, wijlen mijn geëerbiedigde keizer, is een voorbeeld van de staatsambtenaar, bekleed met de hoogste macht, die duizenden en duizenden heldendaden heeft doen verrichten en het resultaat was een Frankrijk, niet groter, niet beter, niet mooier dan toen hij begon.’

‘Dus al wat wij in onze jeugd als flink, moedig en mannelijk vereerden en ten voorbeeld namen, wilt U vernietigen met het opmaken van een balans over een verloren eindoorlog?’ vraagt Davidson teleurgesteld.

Isaac wordt enigszins rood in het gelaat, doch is beheerst in zijn antwoord.

‘Flink, moedig en mannelijk, wat al dikke woorden, mijnheer de kerkvoogd. En waarom moeten die eigenschappen bijna altijd in verband gebracht worden met oorlogvoeren? Daar heb ik ze het minst gezien. Wat is moed, mijnheer Davidson? Ook de keizer heeft eens gezegd: ‘Moed is de onderschatting van het gevaar’. Dat is tenminste definitie, die uit ervaring stamt en die ik volledig beamen kan. Maar er zijn soorten van moed. Daar is de moed der wanhoop, der dronkenschap, die voor zelfbehoud en vooral de moed over de zwakkeren. Wat heb ik ‘moedigen’ er op los zien sabelen op vluchtende colonnes, op eenzame artilleriestellingen, op weerstrevende boeren, die niet tot de bedelstaf gebracht wilden worden. Ik zal U een vertelling doen, waarin U alle soorten moed vindt en U kunt er naar believen ook flinkheid en mannelijkheid in zoeken. Maar ook: de lering...

23