De laatste Levano

sneden werd en naar de Joodse school gestuurd. Hij heeft het mij nimmer gevraagd, hij keek maar. En ik heb nooit geantwoord op die onuitgesproken vraag, want een man wil liever niet ondervraagd worden over een beleid, dat niet helemaal juist is geweest.

En aan mijn dodentafel keek hij weer, terwijl hij plukte aan zijn blond kneveltje. En aan mijn dodentafel heb ik hem nu geantwoord. Ik heb hem gezegd te erkennen dat de mens geen recht heeft zijn nakomeling met een bepaal-de eredienst te doordrenken, noch hem lichamelijk te te-kenen op een leeftijd waarop hij fysiek en geestelijk in-fantiel is. Adam heeft niets geantwoord, niet ja of nee ge-knikt.

Hij is blijven kijken, doordringend, plukkend aan zijn kneveltje. Ik heb zijn beschuldigende blik niet kunnen overwinnen. Hij verwachtte meer of hij vond mij een komediant. Adam is gesneuveld. Neergeschoten met zijn kinderspeelgoedvliegtuigje door een grandioos vliegend mechaniek, bestuurd door een op Spanjaarden geoefende Pruis. Er is nergens een graf van mijn Adam. Zo nu en dan zit hij aan mijn dodentafel.

Mordechai, mijn tweede zoon, zou een groot koop-man geworden zijn. Niets dan cijfers en geld. Onze familienaam was voor hem als een eeuwenoud regiments-vaandel, waarvoor jonge onervaren rekruten uit oude geschiedenisboekjes popelden om te sneuvelen. Mor-dechai Levano, hij placht zich met een zeker pathos voor te stellen. Hij werd dan groter, zijn borst vooruit, zijn handdruk ferm, zijn ogen dwingend. Mordechai was een forse knappe jongen en deze trots en deze pathos hoorden wel een beetje bij hem. Reeds als kind liep hij rond in ons bankierskantoor en voelde zich een junior-

24