Vorst van de ballingschap

inner me nog de jonge meiden, die bij je sliepen toen jij ook nog jong was, zelfs toen je prilheid ietwat was verwelkt. Ik herinner me nog je overhaaste huwelijk met Bathseba, zodat je eerstgeborene als een wolk van een zevendemaands kind kon doorgaan. Ik herinner me nog veel meer.”

„Abraham Lezer, je bent gek! Stapelmesjogge . . . en gevaarlijk!”

„Ja, Elia van Zuiden, heel gevaarlijk voor hem die de degen met mij kruist. Weet je nog, Elia, in de Franse tijd op dat smok-kelschip en ik, om je te redden van een pistoolschot, een Franse douanier overboord stak? Nog dikwijls komt die douanier in m’n dromen. En Elia, onthoud eens dit; ik heb voor hem gebeden, later, heel veel later. Moet je niet lachen, Elia? Een jood, die het gebed van de zielerust zegt voor een goj?”

„Mijn God, Abraham, hoe durf je!”

„Ik durf, Elia. Ik heb altijd moed gehad, voor twee soms. Voor Elia van Zuiden en voor mezelf. Toen, weet je nog? Op de smokkelschepen tegen het continentale stelsel. Twee joden bij de gojim, tegen de douaniers van Napoleon die goed voor ons was. Vreemd was dat. Koffie, thee en specerijen en terug boter en kaas en spek. Maar al die vaderlandsliefde en het verdienen kon onze angst niet wegdrukken, die dag-en-nacht angst, die jou haast waanzinnig maakte en mij heeft gesmeed tot de zachtmoedige en harde cynicus.”

„Abraham, ik heb toen gesmokkeld om het land te dienen. De winst was nodig om te leven.”

„Mooi bedacht, Elia, zo in de loop der jaren. Dat past bij je huidige wezen. Een prachtige verf op je rijke voorgevel. Het spijt me, dat ik voordien het naakte, blanke, begerige hout heb gezien.”

Elia van Zuiden voelde zich verslagen. Wat ontdaan ging hij in de Louis XV stoel zitten, waar maanden geleden Saartje van Bienen met haar ellende had gezeten. En hij zat er als een veroordeelde, die de kracht mist voor het laatste woord.

82