Vorst van de ballingschap

gemeente en daarvoor betaalde hij jaarlijks een hoge aanslag.

Het rijtuig houdt stil voor het huis. En zij horen de stem van Abraham, die beneden aan de trap roept om te komen. De kinderen gaan naar haar toe. Mordechai geeft haar plechtig een hand, zegt: „Bedankt voor alles, mevrouw.”

Susanne huilt nu, de tranen lopen langs haar wangen. Zij kan niets zeggen, kust Josma bedeesd op de wangen. „Bedankt, tante Josma . . . bedankt. Mogen wij komen ... op sjabbes en de feestdagen?"

„Natuurhik, natuurlijk, altijd kinderen, altijd . . .”

Josma heeft het benauwd van ontroering, grijpt nerveus naar haar keel. Dan gaan zij de trap at en zijn bij Abraham Lezer, in zijn winkel, te midden van zijn kostbare schatten.

Weer is Mordechai ferm, al moet hij zich nu toch even op de lippen bijten. „Bedankt, mijnheer Lezer. Ik zal u later alles terugbetalen. Als ik verdien.”

Hij reikt zijn hand en als Abraham die langzaam drukt kijkt hij zeer ernstig naar de jongen. Ook hij ziet het rechtschapen, fijne gezicht, het gelaat van Hefzibah. Susanne staat nu voor hem. Len en al tranen, zodat de blauwe ogen nog slechts wazig zijn. Zij houdt het hoofd wat naar achter gebogen, nu zij hem de hand reikt. Hij ziet de tranen langs haar wangen in de mondhoeken rollen en haar tongetje, dat ze snel weglikt. Hij kijkt naar Josina van Cleeff, zijn vrouw. Ln op haar gezicht zijn spijt en angst en machteloosheid; en een vleem van haat, als zij terugblikt naar haar man.

„De kinderen vragen of zij sjabbes en feestdagen mogen komen,” zegt ze dof.

„Ja,” antwoordt hij kort, „zijn er nog verlangens, Mordechai, Susanne? Kan ik nog iets voor jullie doen?”

Zwijgend schudden zij neen en staren naar de grond. Josina is gaan zitten in de hoogleunige kloosterstoel, waarin Abraham nog steeds zijn abt verwacht; en zij verbergt het gezicht in de holte van haar arm.

Dat alles ziet Abraham Lezer. Zijn wanhopige vrouw, deze

158