Vorst van de ballingschap

zullen raken aan de Heilige Arke, noch aan de Thora. Ga terug.”

Het leven trekt weg uit Gershoms gezicht, zijn handen omvatten het eiken schot met de lezenaars. Ontzet staart hij naar Abraham, alsof een beroerte hem heeft getroffen. En Abraham Lezer zegt tot zijn buurman: „Ondersteun Gershom en breng hem terug naar zijn plaats. Hij is onwel geworden. Ik zal de mitswe doen, de dienst mag niet wachten.”

De buurman steunt Gershom, die roerloos is. Ook anderen schieten te hulp en brengen hem langzaam terug naar zijn plaats. Daar zit hij dan als versteend, doodsbleek, met tranen stromend over de wangen. En hij ziet Abraham Lezer bij de gordijnen van de Heilige Arke, de gebedsdoek om de forse schouders, haast reikend tot de grond. Hij ziet de zilveren kraag rond de krachtige nek, waarop de stoere kop onder de harige cilinderhoed. Hij ziet de krachtige linkerhand, die het gebedenboek vasthoudt, de middelvinger tussen de bladzijden tot waar het gebed is gevorderd. En de rechterhand waarmee hij langzaam het koord hanteert, dat de gordijnen opentrekt. En dan wordt Gershom Speyer zo angstig voor de stoere, forse wreker, dat hij zijn gebedsdoek over het hoofd trekt en zich verhult. En het lichaam wiegt en wiegt in grenzeloos verdriet . . .

Men brengt Gershom naar huis als een zieke, in een rijtuig ondanks de sabbat. En Abraham gaat weer over de Boompjes en de Glashaven, langs de Vismarkt en door de Keizerstraat naar de Buurt. Als een vorst. Achter hem komt de qehiloh, druk gebarend en bedrukt, vol onrust over de plotselinge ziekte van Gershom Speyer, die even tevoren nog zo gezond was geweest.

Die middag maakte Abraham zijn wandeling met Josina. Hij vertelde haar van de gebeurtenis; en Josina werd erg stil en keek ontzet naar haar man. Toen, na een paar minuten, stond zij stil en zegt: „Brammie ... de wraak is aan God.”

„Daarvoor gebruikt Hij een werktuig. En dat ben ik.”

149