Overzicht van het ontstaan, de werkzaamheden en het streven van den Joodsche Raad voor Amsterdam

71

eind Juli/begin Augustus 1942 per week 3 treinen elk met ongeveer 1000 personen uit Westerbork naar Opper-Silezië of feitelijk naar Polen; dit geschiedde vermoedelijk op bevel van Berlijn. Met de individueele oproepen, zooals dit in het begin te Amsterdam geschiedde, waren de voor deze transporten noodige personen niet beschikbaar, mede doordat de opkomst steeds gering bleef. Om de treinen uit Westerbork toch te kunnen vullen, grepen de Duit-schers naar het middel van meedoogenlooze massa-arrestaties.

De Duitschers bereidden hetzelfde systeem thans ook voor Amsterdam voor. Dit geschiedde echter niet openlijk; zij deden dit veeleer onder het motto, dat de individueel opgeroepen personen zich niet meer aan het station, maar in afwachting van het transport naar Westerbork bij een lokaal in de nabijheid van de spoorwegen moesten melden. Te dien einde zochten zij naar een hiervoor geschikt gebouw, waarbij zij de lokaliteiten van de Portugeesch-Israëlietische gemeente in oogenschouw namen. Hiertegen werd echter door den luchtbeschermingsdienst en door monumentenzorg bezwaar gemaakt. Ten slotte viel de keuze op den „Hollandsche Schouwburg", die op bevel van de Duitschers sinds de uitvoeringen van de van Leer-stichting den naam van „Joodsche Schouwburg" droeg. Van dit tijdstip af moest de Joodsche Raad voor Amsterdam de kosten voor het gebouw dragen. De Joodsche Raad voor Amsterdam organiseerde hier een zeer uitge-breiden hulpdienst, die vooral bij de latere razzia's zeer belangrijk werk voor de gearresteerden verrichtte. Hij bood de helpende hand bij het verzorgen van de bagage, het aanvullen van nog ontbrekende rugzakken, kleeding-stukken, schoeisel etc. of reparatie hiervan, terwijl hij ook voor voeding en medische hulp zorg droeg. Eveneens moest de Joodsche Raad voor Amsterdam de registratie van de opgeroepenen in den Joodsche Schouwburg verrichten, waardoor hij echter in de gelegenheid werd gesteld, voor elk transport de vrijstelling van een aantal personen te bewerkstelligen. Ik wil ook nog opmerken, dat dank zij de moedige houdingvan enkele employé's het mogelijk was, dat geregeld een aantal personen — vooral kinderen — uit den Joodsche Schouwburg ontsnapte.

Na de gebeurtenissen te Rotterdam en Den Haag bleven de Duitschers in Amsterdam eerst voortgaan, met individueele oproepen te zenden; de Joodsche Raad voor Amsterdam werkte echter niet meer mede, aangezien de actie in bovengenoemde steden het karakter van een deportatie en niet van tewerkstelling droeg.