Overzicht van het ontstaan, de werkzaamheden en het streven van den Joodsche Raad voor Amsterdam

41

het blijvend of tijdelijk veranderen van woon- of van de gewone verblijfplaats door Joden een vergunning werd vereischt.

Het uitreiken van deze vergunning werd aan den Commissaris-Generaal voor de Veiligheid opgedragen, die zijn bevoegdheid weer aan de „Zentralstelle für jüdische Auswanderung" delegeerde.

Hieruit vloeide voort, dat zoowel het verhuizen als ook het reizen van dit tijdstip af van een vergunning afhankelijk was. Als bemiddelend orgaan voor het verkrijgen van deze vergunningen werd weer de Joodsche Raad voor Amsterdam aangewezen en wel door een officieele mede-deeling van den Rijkscommissaris betreffende verhuis- en reisvergunningen d.d. 5 December 1941. Reeds vroeger — nl. op 23 September 1941 — werd eenzelfde opdracht door de „Zentralstelle für jüdische Auswanderung" aan de voorzitters gegeven. Dientengevolge werd door den Joodsche Raad voor Amsterdam de afdeeling „Verhuis-en Reisvergunningen" opgericht, die te Amsterdam en in het geheele land onderafdeelingen had.

Wat de verhuisvergunningen aangaat, wil ik opmerken, dat reeds op 17 April 1941 de „Sicherheitspolizei" heeft medegedeeld, dat verhuizingen van Joden uit Amsterdam, ten einde zich in een andere plaats te vestigen, niet meer mochten plaats vinden. Deze laatste mededeeling werd alleen in het Joodsche Weekblad gepubliceerd.

De aanvragen voor vergunningen geschiedden op formulieren, die in de Duitsche taal waren gesteld en door de „Zentralstelle für jüdische Auswanderung" waren ontworpen; hierop moesten naast de uitvoerige personalia nauwkeurig de redenen van de verhuizing in de Duitsche taal worden opgegeven, terwijl de Joodsche Raad voor Amsterdam de dringende noodzakelijkheid van de verhuizingen moest bevestigen.

Over het doel van dit vergunningsstelsel tastte men aanvankelijk in het duister. Als richtlijnen werden aangenomen, dat men naar buurten mocht verhuizen, waar veel Joden woonden en/of die voor de „Wehrmacht" waren verboden. Spoedig werden de secretarissen van den Joodsche Raad voor Amsterdam, die met de leiding van het reis- en verhuisbureau waren belast, bij de Duitsche autoriteiten geroepen. Op de voor de Duitschers typeerende manier werd hun gevraagd, waarom zij zich niet aan de instructies hielden, hoewel deze nooit waren verstrekt. Toen de secretarissen van den Joodsche Raad voor Amsterdam op dit feit wezen, ontvingen zij ten antwoord, dat zij dan de richtlijnen zouden geven. Het gevolg hiervan was een instelling van drie wijken te Amsterdam, waarnaar Joden mochten verhuizen; te weten