Overzicht van het ontstaan, de werkzaamheden en het streven van den Joodsche Raad voor Amsterdam

37

sche Nederlanders moet betreuren, toch moet worden toegegeven, dat in het kader van de toenmalige gebeurtenissen de speciaal joodsche lokalen den joodschen Nederlanders tenminste een verblijfs- en ontspanningsmogelijkheid boden en in zooverre de Joodsche Raad voor Amsterdam zeer verdienstelijk werk heeft gedaan. Buitendien werd hierdoor een aantal joodsche eigenaren en employés niet van zijn inkomsten beroofd. Een speciale afdeeling: „Vergunningen, Joodsche Lokalen" werd hiervoor in het leven geroepen. Het verkrijgen van deze vergunningen ging nog met groote moeilijkheden gepaard: de Duitschers stelden maar steeds uit; blijkbaar wisten zij zelf niet, welke houding zij in deze aangelegenheid moesten aannemen. De Joodsche Raad voor Amsterdam meende, uit een onderhoud tusschen de voorzitters en de Duitschers te kunnen opmaken, dat voorloopig reeds het aanvragen van een dergelijke vergunning voldoende was, om een lokaal als joodsch aan te merken. De „Sicherheitspolizei" daarentegen liet de in een dergelijk café vertoevenden arresteeren, en men vreesde toen reeds voor dezen het ergste; echter konden de voorzitters dezen keer met succes optreden. Zij toonden aan, dat dit advies op grond van een onderhoud met de Duit-sche autoriteiten door den Joodsche Raad voor Amsterdam was gegeven. Dientengevolge werden deze personen na enkele dagen weer vrijgelaten.

In verband met bovengenoemde bepaling moet ook het uitstekende werk van de van Leer-stichting worden genoemd. Ofschoon deze stichting eigenlijk onafhankelijk was, stond zij door persoonlijke — Prof. Dr. D. Cohen was mede bestuurslid — en later financieele banden in nauw contact met den Joodsche Raad voor Amsterdam; daarnaast vond een voortdurend overleg plaats. Deze stichting werd in Augustus 1941 door den heer van Leer in het leven geroepen, die als ondernemer van verschillende industrieele bedrijven, o.a. de van Leer's Walswerken te Velsen, bekend was. In den loop van het jaar 1941 mocht hij met toestemming van de Duitschers naar Noord-Amerika emigreeren, waarbij hij echter van zijn fabrieken afstand moest doen. Vóór zijn vertrek bepaalde hij, dat de bedragen, voortvloeiende uit de liquidatie van zijn zaken, ter beschikking van bovengenoemde stichting zouden staan. Het doel van deze stichting was de verbreiding van Kunst in den ruimsten zin onder de Joden in Nederland. Zoodoende was het mogelijk, dat door en voor Joden muziek-, tooneel- en schilderkunst werd beoefend. In dit verband wil ik alleen noemen: het „Joodsche Symphonie Orkest" onder leiding van den heer Albert van Raalte met medewerking van bekende ontslagen artisten, zooals b.v. Sam Swaap, Rosa Spier; het