Wereldbouw

24

Turken naar Italië m. a. w. door de Renaissance. Het Hu* manisme en het Kosmopolietisme, door de Zeescheepvaart opkomend, drijven tot de studie van de Grieken en de Romeinen, van den Bijbel en ook van de heilige boeken van Arabieren en Chinezen, tot kennisname van de gods* diensten der volken, die nog half of geheel in den natuur* staat leven en geboren word in de XVIIe en de XVIIIe Eew: het Liberalisme. De Gilden*Bourgeoisie moet wijken voor de neo*kapitalistiese, 'die stoom*masjines invoert en de tollen worden afgeschaft, waardoor de aanleg eerst mogelik word van den spoorweg ten bate van den handel over land. Want in de XVIIIe Eew had de lokomotief — zo hij toen al was aangewend — iedere halve minuut voor een slagboom moeten stilstaan. Hiermee begint het verval van alle oude godsdiensten tegelijk. Daartegen gingen de liberalen te veel slechts vernietigend te werk zonder in de plaats daarvan een niewe te geven met gevolg, dat tot op dit ogenblik alle middeneewse Kerken nog tegen hun aan* vallen en die der Marxisten stand houden. Na de Franse Revolutie begreep Saint Simon, dat de tijd naderde voor de stichting van een pan*nationalen godsdienst. Hij wilde dat eerst zelf doen. Maar hij meende, dat die godsdienst geënt kon blijven op de Christelike moraal, na hem voor een groot deel al vernietigd door de teorieën van Darwin, Marx, Lombroso en onder den invloed van Zola, door de mechanistiese beschouwing van den Mens als Natuur* en Maatschappij*produkt zonder vrije wil.

En nu is het eigenaardige in de ontwikkeling van het Socialisme na Saint*Simon, dat het ten dele een trugval werd in liberale begrippen. Marx b.v. gaf later wel een sleutel ter verklaring van het ontstaan der godsdiensten ten dele als gevolg van ekonomiese dwang, maar hij was