Schimmenspel (filmdagboek)

23 mei Gisternacht droomde ik, dat ik in een soort gevangenis of kamp zat voor joden. Buiten hoorde je het kermen van joden die werden mishandeld, terwijl binnen de joden pogingen deden om door het tonen van 'vrijstellingspapieren' vrij te komen. Ik was mijn papieren kwijt, en poogde op allerlei indirecte manieren mijn bewaker te bewegen, mij vrij te laten. De oorlog liep al ten einde, en het was vooral daaraan te danken, dat ik slaagde.

Vannacht had ik weer een droom. Ik zat in de rechtszaal met Mr. Smeets, die poogde mij vrij te pleiten. Daarna ging ik Michel opzoeken, die in een of andere hotelkamer vertoefde. Hij ontliep me. Zou het een 'voorspellende' droom zijn, of zou hij veeleer naar het verleden wijzen? Toen ik destijds de rechtszaal binnenkwam, en Michel voor het eerst weer ontmoette, was zijn eerste reactie afwijzend. En zo is het sindsdien voortdurend gegaan. Toen ik, op zijn eigen verzoek, naar Rabat was gekomen, was zijn eerste reactie eveneens afwijzend. En in Wenen was het dito met een sterretje, toen plaatste hij M. tussen zich en mij, zo voelde ik het tenminste, want zijn tweede reactie was er een van tegemoetkoming. In de rechtszaal prees hij mij; in Rabat tenslotte ook, en vergeleek de houding van Hélène (tijdens onze gevangenneming) met die van Natalia Trotski, die zonder haar man ook politiek tot verwarde conclusies kwam. En in Wenen zei hij 's avonds, toen we een minuut alleen waren, haastig dat hij van de brief van Hélène aan Maurice niets had afgeweten. Het is heel tegenstrijdig, en het verwart me.

Gisteren las ik in La Place de la Bastille van Leon de Winter, dat Rudolf me heeft geschonken, een enigszins identieke kampdroom. Ook in hun dromen zijn de joden kennelijk familie van elkaar. Trotski maakte eens de vergelijking, dat een slag met een moker in verschillende gevallen het zelfde effect heeft: die van verplettering.

Maar waarom had ik deze 'jodendroom' juist op dit ogenblik? Roept de reis naar Parijs zoveel angst in me op?

In elk geval droomde ik de volgende dag van Michel. Hij wilde mij niet kennen, of was er sprake van een omkering, zoals in menige droom, en kost het mij nog steeds grote moeite hem op te zoeken?

Somts denk ik wel eens: die hele filmgeschiedenis is een daad van wanhoop, zoals onze hulp aan de Algerijnen destijds ook een element van wanhoop bevatte. Bij het falen van de Vierde Internationale grepen wij elk middel aan, om aan het isolement te ontkomen. Eerst de intr^depolitiek, die zich tot een 'tactische wetenschap' op zichzelf ontwikkelde, met allerlei formules en handgrepen.

79