Schimmenspel (filmdagboek)

12 mei Gisteren was Rudolf hier om over Sneevliet te praten. Het gesprek was nogal theoretisch, niet 'filmisch'. Vandaag waren we naar het graf van Saartje. Ik had een hoofddeksel vergeten, ofschoon Bep een kalotje voor me had klaargelegd. Ik heb een hekel aan elk godsdienstig ritueel, en zou geweigerd hebben een gebed op te zeggen. Iets op je hoofd is evenwel slechts een gebaar, het zegt atheïsten niets (iedereen draagt wel eens een pet of zoiets dergelijks), terwijl joden die naar de film kijken, zich nu niet gekwetst hoeven te voelen. Rudolf heeft me zijn pet geleend. Voor het overige ben ik nu te moe om erover uit te wijden, en hoop dit morgen te doen.

13 mei Hoe kan een dagboek precies zijn, wanneer je op de dag dat de gebeurtenissen zich afspelen te moe bent om ze te noteren? En de dag of enige dagen erna bepaalde details vergeten zijn? Of minder belangrijk schijnen? Ik weet er geen oplossing voor. In elk geval is een (mijn) dagboek veeleer een reflectie op wat er gebeurt, dan het gebeuren zelf, dat zich ook in de film afspeelt.

Hoe dan ook: op 11 mei waren de opnamen over Henk Sneevliet. Mijn uiteenzetting was voornamelijk theoretisch, en dat geeft mij altijd het gevoel onduidelijk of moeilijk begrijpbaar te zijn. En toch weet ik, tot mijn eigen verbazing, dat zulke uiteenzettingen soms bijzonder gewaardeerd worden. Theo van Tijn heeft volgens Piet van 't Hart eens tegen hem gezegd, dat ik hem heb leren denken. Ila Schoutsen, die eens bij ons was met John Jansen van Galen, zei dat mijn uiteenzetting herinnerde aan die van een docent op de universiteit, en Mr. Smeets vergeleek mij met een leraar op de middelbare school, wiens lessen je nooit meer vergeet. Wat een opschepperij om dit op te schrijven, en toch weer niet helemaal, want ik wil er ook moed uit durven putten.

Over oom Henk heb ik niet veel nieuws gezegd, althans feiten die nog niet bekend waren. Ik heb meer de nadruk gelegd op onze persoonlijke relatie, en er vooral op gewezen dat hij mij uit mijn 'milieu' heeft gehaald, hij als eerste. Wat er verder over te zeggen? Het heeft geen zin, hier feiten te gaan noteren die ook in mijn boeken staan. Het enige bijzondere is, dat oom Henk vandaag jarig zou zijn geweest, de 13e mei. De eerste keer dat ik zijn verjaardag bijwoonde, Op de Overtoom, was het vreselijk warm.

Voor latere geslachten zal Sneevliets betekenis er vooral in liggen, dat hij, als eerste, de jonge Communistische Internationale heeft we

68