Schimmenspel (filmdagboek)

4 mei Gisteren was Rudolf met zijn mensen hier, om mij te interviewen over mijn schrijverschap. In wezen is vooral mijn relatie met Michel Raptis ter sprake gekomen, en mijn besluit om schrijver te worden, nadat er een breuk in mijn leven was gekomen. Daar kwamen geen nieuwe aspecten bij te voorschijn, behalve de volgende:

De lijn in mijn leven, om een 'strenge' vaderfiguur te zoeken, die nooit tevreden was met wat ik deed, hoezeer ik mij ook inspande, te beginnen met mijn eigen vader, via oom Henk naar Michel Raptis. Rudolf verwees naar een door mij gedane uitspraak, dat een schrijver niet helemaal vrij is in wat hij wil zeggen. W.F. Hermans heeft dat wel eens gezegd in een interview, en ik ben het op dit punt volkomen met hem eens. Als je werkelijk zou opschrijven hoe je over bepaalde dingen of mensen denkt, zou je er met de beste wil geen uitgever voor vinden. 'Noem eens een voorbeeld', zei Rudolf, en dat was moeilijk genoeg, tenzij ik brokken had gemaakt. Ik heb toen het geval aangehaald van een ontwerp-manuscript, dat volgens de uitgever 'bloedlink' zou zijn en geweigerd werd. Namen heb ik verder niet genoemd, wel de situatie waar het om ging: de 'beschuldiging' dat Michel en ik agenten van de Gehlenpolizei* zouden zijn, een smeerlapperij in de trant van de Moskouse processen. Mijn breuk met de kopstukken van de Vierde Internationale, Mandel, Frank en Livio voltrok zich in wezen op het ogenblik toen zij weigerden solidair te zijn met ons verzet tegen deze smeerlapperij. Ik heb het, verbouwereerd als ik was, toen niet gezegd, maar herinnerde mij, en herinner mij nu een uitspraak van Trotski, die er de beweging op wees, dat als zij geen gevecht zou voeren tegen de stalinistische laster van de Moskouse processen, zij onherroepelijk aan demoralisatie zou worden blootgesteld. Ik heb zelf ondervonden, hoe demoraliserend dergelijke laster is, en de demoralisering van de trotskistische beweging is duidelijk gebleken uit de wijze waarop zij Michel Raptis, haar wezenlijke leider sinds de dood van Trotski, aan de kant heeft gezet. Welke kwaliteiten Mandel verder ook moge bezitten, op dit punt zal de geschiedenis onverbiddelijk tegenover hem staan. Om van Pierre Frank te zwijgen, die, het lijkt een contradictio in terminis, een revolutionaire burgerman is. En wat Livio betreft, hem ontbreekt karakter.

Rudolf bracht voorzichtig opnieuw de vraag ter sprake, of ik niet met de filmploeg in Parijs wilde blijven om Michel te ontmoeten. Hij voelt dat ik niet enthousiast ben over zijn voorstel: aan het eind van de treinreis 'nee' te zeggen. Nu probeert hij opnieuw zijn kans.

Wat te doen? De film mag door mijn houding niet mislukken, en

62