Schimmenspel (filmdagboek)

duidelijk in de val gelokt. Het is onvoorstelbaar dat minister Van der Stoel niet naar El Salvador is gevlogen, om daar zelf een onderzoek naar de moord in te stellen. Helaas, de socialistische ministers zijn geen toonbeeld van dapperheid. Tegenover zijn Nederlandse collega's van de socialistische partij was Allende een held, en hij is ook als een held gestorven. Dat hij destijds, met Sartrë, met Simone de Beauvoir, met Jorge Amado heeft geprotesteerd tegen de arrestatie van Michel en mij zal altijd een trotse bladzijde in het stukje geschiedenis blijven, dat onze steun aan de fln toch heeft betekend.

Maar los daarvan: wat goed dat Rudolf niet met zijn filmploeg (Sal Santen incluis) naar Chili is gegaan.

En vandaag is Rudolf van den Berg naar Parijs om met Michel te praten over de film. Bijna 20 jaar hebben wij geen contact meer, en toch is het alsof het allemaal gisteren is gebeurd. Gisteren zong ik in mezelf: Adiós muchachos, companeros de mi vida. En het is waar, ik kan mij er niet van los maken, al wil ik verder helemaal zelfstandig blijven. Ik ben te zeer gegriefd, dat merkte ik elke keer opnieuw, en heb daar ook reden voor.

Hoe dan ook: zondagmiddag was Rudolf bij ons. Hij maakte op mij een enigszins ontmoedigde indruk, maar het is mogelijk dat het mijn eigen stemming was. Ik heb mij in het gesprek met Rudolf van mijn 'slechtste' kant laten zien, door eenvoudig mijn niet-politieke motieven naarvoren te schuiven: naar Latijns-Amerika gegaan om mijn gezin te beschermen tegen een eventuele oorlog; steun verleend aan de fln, omdat het de enige wijze was om de Internationale uit het isolement te halen, dat wil zeggen persoonlijke motieven of egoïstische politieke motieven.

Het gesprek heeft twee uur geduurd, is op een bandje opgenomen, dat later wel zal aangeven of ik nu overdrijf, mij te veel aan mijn fantasie overgeef. Maar in mijn gevoel is er uit te voorschijn gekomen, dat de breuk met Michel destijds mij toch heeft gedemoraliseerd, en dat bedoel ik niet in de banale zin, veeleer in de zin van: ontmoedigd. Zijn vertrek uit Nederland, wat niet anders kon, had mij al geschokt. Ik was eraan gewend geraakt, onder het gezag van Michel te varen, ook als hij er niet bij was. Ik kon mij steeds op hem oriënteren, en al kwam ik zelfstandig tot allerlei ook belangrijke beslissingen, de politieke lijn besliste hij. Mijn werkelijke zwakte: het ontbreken van een ruime theoretische kennis, en mijn geringe aanleg daarvoor, viel nauwelijks op zolang Michel die lacune opvulde. Maar bij zijn afwezigheid kon ik die lacune niet meer verbergen. En dat terwijl ik met theoretisch

39