Een slecht geweten

derland, is het in sterke mate Tolstoiaans, tegen elk geweld. Zo zelfs, dat Kees Boeke, de onderwijsman, in de jaren twintig weigerde postzegels op zijn brieven te plakken, omdat het geld de staat ten goede zou komen. Sterker nog: nadat Hitier in Duitsland aan de macht was gekomen, liep er in onze kringen een zogenaamde Duitse emigrant rond waarvan wij met zekerheid wisten dat hij een nazispion was. Hij bracht werkelijk emigranten aan, en we moesten hem koste wat kost kwijt. Maar de geweldlozen meenden dat hij diende te worden overtuigd van de dwalingen zijns weegs.' Schandalig vond Albert zelf. En dan kwam er nog meer kritiek. Hij erkende de goede kanten van de Russische revolutie, ook voor de arbeiders in het Westen. Het kapitalisme had nooit zulke grote concessies aan de arbeidersklasse gedaan zonder de heilige angst voor het Russische spookbeeld.

Albert vertrouwde mij zijn twijfel toe als aan een vriend; tijdens het gezamenlijk zwoegen op al die vergaderingen en de vrije uren die wij daarna samen doorbrachten, was er een stevige vriendschapsband tussen ons ontstaan. Ja, hij had mij geholpen. Hij had vaak mensen geholpen, tijdens de bezetting een ter dood veroordeelde jonge communist. Door zijn vak kende hij een autoriteit die nsb׳er was geworden, en bij hem had hij om bemiddeling gepleit. Zo was de jongen gered, en Albert was nog ontroerd als hij erover sprak.

Gisteravond had hij mij geprezen. Ja, zo was het begonnen. Hij had me geprezen. Voor of tijdens een vergadering namen we nooit een borreltje of zelfs een glaasje wijn... alcohol remde de schrijfsnelheid. Na die acht begrotingsvergaderingen waren we uitgedroogd. Albert

60