Een slecht geweten

Angst scheen hij niet te kennen, maar dat was de buitenkant, wantje verging allemaal van angst, ofjehet liet merken of niet.

En altijd kwam hij zomaar bij ons langs. Dan wilde hij weten hoe het met ons ging. Van zijn vroegere nonchalance was geen spoor meer over. Vaak nam hij een zakje cokes voor ons mee, van zijn zoektochten.

Natuurlijk was hij vooral ongerust over zijn kinderen. Een zoon en een dochter waren met hun gezinnen naar Wcstcrbork getransporteerd, vandaar naar Polen, en hij had nooit meer wat van ze gehoord. Dat kon ook niet, stelde hij zichzelf gerust, ze wisten immers niet waar hij nu woonde? Een andere zoon was uit een sanatorium gevlucht voordat het 'judenrein' werd gemaakt, en zou nu wel, met of zonder tuberculose, een onderduikadres hebben gevonden.

Veel sprak hij niet over zijn zorgen. Het leek alsof hij iets voor zijn eigen kinderen wilde doen, als hij weer eens bij ons kwam met een of andere verrassing.

Zo heeft hij de oorlog overleefd.

En zo heeft hij ook ons geholpen, de oorlog te overleven. Terwijl wij hem op onze beurt hielpen.

Na de oorlog bleek nog slechts één kind in leven te zijn, de zoon die uit het sanatorium was gevlucht. Zijn tuberculose was, tijdens zijn duikperiode, spontaan genezen.

Helaas konden ze het samen niet zo goed vinden, oom Heiman en mijn neef. De oorlog had te veel wonden geslagen, en elk woord, elk gebaar herinnerde aan de zuster, de broer of een van hun kinderen.

Ook wij verloren het contact met oom Heiman en zijn vrouw.

Toen oom Heiman stierf, trof ik zijn zoon op de begrafenis.

49