Een slecht geweten

'U heet Mozes, hè opa?' vroeg ik. Mousje zei opoe tegen hem en Maurits was naar hem genoemd. Stel je voor dat ik Mozes heette, Salomon was al zo erg. Alsje het goed bekeek waren Maurits en ik samen Sammie en Mosie, bij wijze van spreken.

'Waarom vraagje dat?'

'Net als Mozes van de stenen tafelen,' antwoordde ik. 'Waarom wilt u geen Seideravond voor ons doen?'

'Daar heeft je vader ook al over gezeurd,' zei hij nors, 'waar halen jullie de vromigheid plotseling vandaan?'

'Dat is het heus niet. Voor het jodenschooltje is het. Dat willen ze. En vader kan het niet. Manesjtano, halajlo, ha-zeh,' galmde ik trots op mijn kennis, en om een antwoord uit te lokken vervolgde ik: 'Mikol, halei...'

Opa deed net alsof hij niets hoorde.

'Dat moet u zeggen, dat weet u toch wel?'

'Ik? Je vader, als hij het zo graag wil.'

'Die is zijn Hebreeuws verleerd. Uniet, zegt hij, u kent zelfs uw Engels nog van heel vroeger.'

'Jullie denken zeker dat jullie je grootje wel in de maling kunnen nemen. Ik doe het niet. Met de godsdienst wil ik niks meer te maken hebben en daarmee uit. Als ik nee zeg is het nee.'

Ik hoefde het niet meer te proberen, dat begreep ik wel. En toch bleef ik aandringen: 'Toe nou, opa.'

'De joodse godsdienst is alleen voor rijke mensen. Die kunnen het zich veroorloven om naar de sjoel te gaan op sjabbes en op al die feestdagen, om kosjer te eten, om, ja, om wat niet...'

Opa scharrelde in de kamer rond alsof hij iets aan het zoeken was zonder te willen zeggen wat. Het leek alsof hij in

21