Een slecht geweten

den gedwongen het voor ons geheim te houden. Niemand van ons wist wat er ging gebeuren, maar er ontstond plotseling een spanning welke tot uitbarsting kwam toen de dingen duidelijk werden.

In mijn verhaal vergeleek ik het gedrag van hen die voor deze manier van doen verantwoordelijk waren met het gedrag van de nazi-autoriteiten tijdens de oorlog, die ook de een tegen de ander uitspeelden.

Zelf kom ik uit een joodse familie. Gedurende een bepaalde periode van de bezetting konden sommige joden de 'gunst' van een zogenaamd stempel van de Joodse Raad verwerven, totdat het spel voorbij was. Zo kreeg mijn moeder, die ziek was, een 'Ziekenstempel' dat haar deportatie tegenhield. Ik op mijn beurt kreeg een stempel voor een gemengd huwelijk, dat uiteindelijk mijn leven redde.

Plotseling werden de 'ziekenstempels' ongeldig verklaard, en nog dezelfde dag kwam de nazi-politie om mijn moeder op te halen. Op dat moment stond ik voor de keus mee te gaan met mijn moeder naar Polen, of bij mijn vrouw en dochtertje te blijven. Ik bleef.

Toen ik het verhaal afhad, waarin ik het uitspelen van de een tegen de ander beschreef, werd het conflict en de pijn, mijn moeder in de steek te hebben gelaten, plotseling weer actief.

Prof. Van Emde Boas hoorde mij aan en maakte mij duidelijk, dat het een kwestie was geweest van 'to be or not to be'. En toen, als een wonder, verdween de pijn. Dat er geen sprake was geweest van suggestie, bleek uit het feit dat ik onmiddellijk daarna werd overstroomd door een aantal onderdrukte herinneringen, die mijn bestaan ongeveer een maand lang schokten.

106