Jankef's jongste

tegen de bescherming van dit verleden aan, tegen de beveiliging der inleving van dezen onherroepelijk geëindig-den, nog vrijwel plichtloozen tijd van de Bewaarschool. Het is zijn eerste bewuste weemoed, de eenzaamheid ervan onbewust, de kwellende doorproeving ervan bewust, — gewekt door het reeds zooveel hardere gareel op de Groote school, waarin men hem gezet heeft; dat hem nu vanmiddag in den angst sluit van den opgejaagde, en waarvan hij gaat voelen dat men het steeds door hardere, op meer plicht en kwelling gerichte, zal gaan vervangen, hoe verder hij zal groeien. Want het is on-ontkoombaar, hij kan niet terug. Hij kan niet meer terug op de Bewaarschool; met de houten steken en sabels spelen; en een groot deel van den dag — zonder den eisch tot stilzitten, luisteren en onthouden, — hier in dezen tuin verbrengen, en kind zijn.

En hij moet hier weg. Nu moet hij weg. Dadelijk. Want de boven-juffrouw kan komen en hem wegsturen, en hem zien. Weg. Hij hoopt nog dat de kinderen nu ook weg zullen zijn. En gaat.

Maar zoodra hij buiten komt en naar huis wil gaan, moet hij het als een vonnis voelen, dat al zijn moeite en zijn angstpijn niets en niets geholpen heeft.

Waarom? Zal het dan geen ander kind ooit overkomen? Er zijn twee kleinigheden die vernietigend zijn voor elke kans om te ontkomen:

Want hij is opvallend als jodenkind.

En hij maakt teveel angstbewegingen; dan, eenmaal buiten de school, krijgt hij den gang van een zieke, lichamelijk zwaar gedrukt door de werkelijke belemmering van zijn loop, en met de smartelijke houding van iemand die nu in het volkomen onderbewustzijn gaat van de volle straf voor zijn zwakheid; voor zijn zwakheid, die onder zijn deugd, de oorzaak is. Maar van die deugd, waaraan zijn boersch-proletarische massa van tusschen vijf en twaalf nog niet toe is, neemt zij natuurlijk nog geen nota. Zij houdt van orde. En zij houdt ook een beetje van de sensatie van het kwellen. En zij heeft ook een beetje de lafheid van het gemakkelijke samen-pijnigen. De gemakzucht van richtende menigte te willen zijn op het koopje

39