Simcha, de knaap uit Worms

massa tegen zijn talenten. Hij stikte haast in het genot, ze opeen te drijven en te laten loopen waar en zooals hij dat voor het oogenblik wilde. Zijn ronde lustige kop met de buiten alle werkelijkheidsdoel bezige lachslimme oogen, stond sinds een jaar glanzend en bol van dit hoogtij van het leedvermaak. Heel en al naast eenigerlei levensdoel had hij ontdekt, deze dolle gelukzaligheid te kunnen bemachtigen en besloten het te grijpen, en het voordeel daarmee uit te vieren dat nu eenmaal bestond in het lokkend en prikkelend verschil tusschen hem en al die duizenden. Op de markten, bij zijn kompanen die preekten, gooide hij vaak achter de ruggen een stekend woordje op. Pakte het niet, hij naderde opnieuw, nu met een vinniger gesneden splinter voor het volksvleesch. En als hij dan zag dat de menigte opsprong en men elkaar opgehitst en met verbaasde woede-oogen aanzag, gereed om de messen in het bloed van de Joden te laten rondwoelen, dan loerde hij om zijn preekenden pater heen, en een aanval van heete triomf-zuiping deed hem gieren tot een hoestbui. Zijn moeders Joodsche verachting jegens domheid en onpersoonlijkheid. En met de slachtoffers van zijn spel, de Joden — geen enkel verband. Het spel van deze razend prikkelende tegenstelling moest hij beleven: de slimme, niets ontziende machtigen, — en de massa die als een volkomen willooze menigte voorwerpen, haar levenskracht en verlangen liet hanteeren. Sinds jaren had hem die tegenstelling naar een verbindingspunt doen zoeken, waarin het spelen met dien afstand, het dansen van oever op oever, zijn energie een bezielde taak zou brengen, en wrokkige wrijving voor zijn verachting. Hij kon de verbinding niet vinden. Een plan voor een handelingsspel, door menschen te zeggen en te vertoonen, met de mededeelingen van het Testament als uitgangspunt, had hem langen tijd lokkend en verontrustend voor de verbeelding gezweefd: hij kon het niet grijpen. En daar kwam die Kruistocht: de tegenstelling begon voor zijn oogen levend te worden, haar kanten te versterken en haar hoogste lachwekkende opmerkelijkheid te toonen. Hij greep de hefboom, hij had een taak, een aandeel in het wereldwerk, en de kans, zijn plaats terug te winnen, maar dan zooveel rij-

99