Simcha, de knaap uit Worms

op een sterke neiging tot nieuwe zeden, want de gedachte, menschelijk wezen en leven in zichtbaar beeld te brengen, was den Joden vreemd gebleven die alleen het Woord als middel tot mededeeling erkenden. Het verbod aan het nomadenvolk dat Mozes van zijn Jehova overbracht, om zich beelden te maken die de sterke afzondering van Israël met Heidensche gevoelens zouden doen verslappen en die de bewegingsvrijheid bezwaren zouden, deed, op een kleine en oneigen afwijking na bij den Tempelbouw, nog altijd en in de ballingschap met nieuwen ijver zich gelden. Hier in het Westen begonnen de Joden die teekenkunst in simpele mate over te nemen van de Monniken, voor wie het nog maar een uitbreiding van de schrijfkunst was. Met rijken lust die een groot deel van hun leven bezet hield, hadden de gevoelig-sten onder de kloosterlingen al voor Karei de Groote de beginletters der bidboeken tot volledige prenten gemaakt; de deksels daarvan waren met snij-arbeid uit elpenbeen en groote edelsteenen tot kostbare miniatuur-deuren van kleine schatkamers geworden. Rabbi Jitzgak, gevleid met die onderscheiding als vooruitstrevende (de aanval daar in het Kapittel was verschrikkelijk, maar komaan, hij wist dat men hem toch niet kon laten vallen nu) wist dan ook wel dat een Mar Isaac ben Eljakim of een van de andere spelbedervers bij het zien van deze afbeeldingen de wenkbrauwen zouden fronsen en zijn Doop nabij zouden wanen. Maar de zucht naar het nieuwe, naar een verrijking van het uiterlijke leven was in zijn kring van grooten welstand die haast geen weel-de-middelen kende, zoo sterk en kinderlijk, dat allen hier met glinsterende oogen de Hagada opnamen die straks, over een maand, den Paaschavond tot een nog rijker feest dan ooit zou maken. Want dit was zelf al een feest, deze vertrouwde situaties in het kennelijk beeld te zien en de inspanning waarmee de figuren tot voor de oogen waarneembare gestalten waren gezet. Uit den droommist van het verste verleden kwamen zij nu naar voren, die figuren, waaraan men, zonder dit beeld, al de bontste viering van het heele jaar beleefd had. Joden tot knechtschap gedreven, in Egypte met slavenwerk bij den bouw van de steden Pithom en Ra-

69