Simcha, de knaap uit Worms

verder. Menachem die met een glimlach om Reb Mosché’s woorden stil was blijven staan, schoot Simcha met een vriendelijke buiging aan en zei zacht: „Hij heet Jude, heer, Johann Jude. Is „Deutsche” geworden, U verstaat mij, heer, een geschmadte.Die heeft het zekerste gekozen. Een gotspah, om hier langs te komen. Zijn zoon is gevlucht. Heeft een Jehoedie doodgestoken in een duel.” Hij lachte Simcha schamper toe. „Uw vader, Rabbi Jitzgak is hier,” wees hij, boog weer en volgde Rabbi Gerschom. Terwijl Simcha op den Opperparnas toeliep, strompelde kreunend de kleine kramer langs hem heen. Hij had zijn ezel Reb Mosché gegeven, die zei: „dat is mijn dagelijksch werk: op de gamou-riem passen.”

Reb Salzmann kon niet lachen, hij knikte enkel met vooruitgestoken mond. „Wat kijkt ge of ge ook al de Malach Ha-moowes (doods-engel) ziet?” vroeg Reb Mosché, „zijn de Jehoediem van het Rijnland niet tevreden? Moeten wij dan het Kéthem-sjel Sjimza, de gele lap dragen, zooals nog pas in Regensburg en in Engeland?”

Salzmann knikte somber ontkennend. Zijn loeiend stemmetje zei: „Neen, we krijgen een roode. Zij koken een potje voor ons,” verzekerde hij en strompelde verder. Eer hij zijn woning zocht, stortte hij zich uitgeput, pijnlijk en bedroefd in de Synagoge, in het middelpunt voor de uitleving van al zijn gevoeligheden. In een bank bracht hij de handen voor zijn vermoeide oogen, boog zich voorover, en stiet zijn kort gebed uit: een dankzegging voor het veilig besluiten van een gevaarlijke reis. Hij had geen anderen vorm, maar hij bleef zoo langen tijd zitten, in al zijn zekerheidsnood geschonden, en met een diep tasten en boren naar den grond van zijn zuiverste mogelijkheden, waar hij God dacht, om heil. Een God voor hen allen, Joden, op heel de naakte wereld, een God die overal, door gereinigd kaarslicht, met minachting geliefd vrouwenbaksel, schranderheid en huiselijke innigheid was omgeven, en dan nog met een smartelijk heimwee naar een onbereikbaar evenwicht. En in dat zoeken werden de beide rijke jongemannen, Simcha en Liebermann, die hij daar aan den Rijn ontmoet had, blindelings weggeveegd, als

53