Simcha, de knaap uit Worms

paar dolgeworden Vlamingen en Duitsche boeren ze ten leste als vangbodem voor hun gevoeg hadden gebruikt. En evenmin had hen hun verder sluiten van de oogen voor het ongeluk gebaat, en evenmin zou hen hun losmaking, hun aanvaarding, en hun vlucht nog baten. In het diepst van den jongen zomernacht, van Maandag op Dinsdag, gingen zij uit Keulen weg, heimelijk en sluipend, als verarmden die den schuldeischer vreezen. De kleinste kinderen in kleeren gewikkeld op de armen, de grooteren aan de handen van de vaders meegesleurd, zochten zij hun wagens op, door knechten van den Bisschop buiten de stad gereed gehouden. Snel moest de ontkoming af gewikkeld; en in de haast en de verwarring der verslagenheid werden vele gezinnen gescheiden, zoodat de deelen daarvan met nog stommer, verbetener wanhoop dan de bijeengeblevenen bezorgd om elkaar wegreden, zonder zelfs de voldoening van een afscheid. Naar Neuss, Wevelinghofen, Altenahr, Ahrweiler, Sinzig, Mors en Kerpen werden zij gereden, als goederen op de wagens bijeengestouwd: arm en rijk, geleerd en ongeletterd, de Da-janniem en de zondaren, vromen en onoplettenden, de lots-eenheid was zoo dicht als hun lichamen opeengepakt zaten. Zwijgend om elkaar’s persoonlijken trots te sparen, reden zij den heelen nacht en den heelen volgenden ochtend, een deel nog een ganschen dag door; alleen het „misschien brengt God nog uitkomst” klonk hier en daar uit de toegenepen keel van een vrouw tot den man, die vol schaamte en ver-teedering dit einde van een huwelijk vol mannentrots over hen heen zag sluiten. De mannen baden, de vrouwen waakten roerloos, de kinderen woelden in halven sluimer op de karren. Gewapende ruiters van den Bisschop, dezen keer terecht met wantrouwen door de Joden bezien, hoewel zij hen geld toestopten, reden naast het convooi; daartusschen bij vele jonge Joden, ook vier zoons van Christenburgers waarvan de twee: Johann Wilhelmsohn en Friedrich von Mün-ster op Joodsche meisjes heimelijk verliefd waren, en die hun vriendinnen en vrienden met hun families wenschten te beschermen. Met knechten van den Bisschop samen bewezen zij enkele weken lang groote diensten als bemiddelaars tus-

341