Simcha, de knaap uit Worms

die althans zich een schuld- en wrokcentmm stelden in het slechte beleid van de regeerende kooplieden-kaste en die nog de kracht daaruit wonnen tot stilte en verbittering of tot een woord van verzet dat in alarm werd gesust; op die paar tientallen na lag en hing heel die massa, verzwaard door de dubbele weerloosheid van kinderen met overvloedige teederheid opgekweekt, in dierlijke bedruktheid daar bijeen. Vooral den eersten heelen dag en ook daarna nog van tijd tot tijd moesten zij de luchtverscheurende gillen hooren van de vermoording der achtergeblevenen, bij het donderen en kletteren van planten en puin, en van de trappen voor de huizen; het brandde hun in de oogen en rukte de monden van de allersterksten tot schreeuwen vaneen. Zij, in de Pa-leis-zaal, konden voor het geld dat enkelen hadden weten mee te nemen, duur brood koopen van de Bisschoppelijke knechten, die het gebouw bewaakten, en wier gezindheid zij met elk uur aarzelender en stugger zagen worden. Zij waren al gaan begrijpen dat meer vriendelijkheid van dezen niet te verwachten was. Want elk uur daar op de grens van den dood verbracht, deed den schrik en de verontwaardiging van de eerste oogenblikken meer en meer verloopen in het begrip van hun werkelijken toestand. Zij zagen den hollen bodem onder hun veiligheid van een week geleden, en de volkomen verlatenheid van vandaag. Maatschappelijk bezinksel voelden zij zich, zonder rechten, waardelooze trekkers, wier beteekenis beneden de tierende Walbroederben-den niet in twijfel werd getrokken, en wier leven alleen door een gril van onbegrijpelijke goedheid tot het uiterste toe beschermd zou kunnen worden. Bij hen die niet jammerden, baden of in allengs bijeengedrongen groepen psalmen zeiden, was tot hun dood toe het diepe besef door komen dringen van de voosheid der Bisschoppelijke beloften: geen enkel recht voor hen dat van alle burgers was, geen enkele waardeering. In het Psalmenzeggen wachtte de dood, in het jammeren wachtte de dood, in de ten hemel gerichte smee-kende hoofden wachtte de dood, en de dood wachtte in het schuim op de monden en in de oogen die uit hun kassen schenen te willen springen, van de waanzinnigen. Geen en

14 209