Simcha, de knaap uit Worms

en tegen Simcha wilden afweren, toen hij werd weggeroepen. Hij kwam weldra terug; hij stelde zich tegenover Jitz-gak, nadat hij wel een kleine honderd tellen lang met omlaag geslagen blik en zijn ouden rechten mond saamgekne-pen, bij hem had gestaan als een levende stroomende stilte. De Joden, als eenlingen in hun samenheid, als immer om de eigen helderheid worstelende geesten, hadden altijd strijd en verwijt tegen elkaar. Ieder hunner voert den oorlog om het Begrip, van de eigen enge kern uit; ieder graaft zwoegend naar het Middelpunt onder het dekkende oppervlak, van zijn eigen bodemhoek uit. Maar zooals nu de oude voorganger stond, in zijn tengere kale kortheid recht en met het bleeke hoofd zelfs iets achteruit, waarin de oogen, met heldere minachting van elke troebelheid, een blik uitzonden van aanvaarding en van volledig verstaan, zoo was het een geweldlooze uitdaging en verplettering tegenover de bewegelijkheid die vóór hem stond. En het was bijna een voldoening. En toen sprak hij ook nog. Hij zei alleen, zacht, dat ééne woord, terwijl zijn hoofd toch nog in een luttel gebaar van strijdbaarheid naar voren drong:

„Worms....”

„Rabbi!”

Gerschom zag over dat gezicht dat al zijn purper verloor, en hij had meelij met de uiteenspatting van heel dien snoeven-den bouw van den Schijn.

Heilige Gemeente van Worms,” knikte hij. De oude heldere oogen lagen met hun licht zoo over Jitzgak heen, dat die zijn armen naar beide zijden hief, en wilde oogen en open mond schenen te roepen:

„Wat kan ik daartegen....” Maar hij vroeg:

„Dooden?”

De oude man knikte. „Vanavond zal men mij de bijzonderheden meededen. Zij hebben wraak genomen voor Speijer.” Toen zei opeens Jitzgak, na groote inspanning:

„Worms! Ja. Worms is Keulen niet....”

Hij durfde niet zeggen wat hij dacht en wat juist het tegenovergestelde van de werkelijkheid was. Worms is meer dan voor de helft ingeslapen bij den Talmud. En Keulen waakt,

178